دکتر مفتح: رای دادن به هر نوع جمهوری، آزاد است/ امیر انتظام: فقط آری یا نه!

پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 امام خمینی بنیانگذار این انقلاب، اعلام کرد که درباره ماهیت نظام سیاسی انقلاب مستقیما به رای مردم مراجعه خواهد شد. به همین علت یکی از مباحث مهم آن دوره، مربوط به برگزاری یک رفراندوم در ایران بود که توسط شورای انقلاب و در دولت موقت پیگیری می شد.

یکی از مهم‌ترین چالش های این موضوع، نحوه رفراندوم بود و اینکه چه عبارتهایی در معرض رای مردم گذاشته شود. آیا فقط جمله "حکومت اسلامی آری یا نه" باشد و فقط دو کارت سبز و قرمز به مردم ارائه و از آنان پرسش شود یا آنکه عبارتهای دیگری روی برگه نوشته و رای گیری شود.

امام خمینی اگرچه در دو سخنرانی خود در اسفندماه تاکید کردند «من فقط به جمهوری اسلامی رای می‌دهم، نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر»؛ اما این به معنای پایان اختلاف دیدگاه ها نبود. برای همین، چالش مذکور هرچه زمان جلوتر میرفت، بین دو گروه پررنگ تر میشد. گروه اول که نمایندگانش در دولت موقت حضور داشت، می‌گفت رفراندوم در همه جای دنیا دو کلمه آری یا نه بیشتر نیست. اما گروه دوم اصرار داشت باید گونه‌های مختلف جمهوری در روز رأی‌گیری در معرض عموم قرارداده شود.

دکتر مفتح سردمدار جریان دوم بود که در مصاحبه های متعددی با رسانه ها تاکید میکرد مردم در همه پرسی هیچ محدودیتی برای انتخاب نوع حکومت نخواهند داشت. او تصریح امام خمینی را نیز نشانه آن نمی دانست که در همه پرسی که قرار بود دهم فرودین 1358 برگزار شود؛ مردم نتوانند آزادانه به حکومت مورد نظر خود رای ندهند. برای همین، آیت الله مفتح در گفتگو با روزنامه آیندگان گفت: «در همه‌پرسی انتخاب هر یک از روش‌های حکومتی زیر آزاد است: جمهوری اسلامی؛ جمهوری؛ جمهوری دموکراتیک؛ جمهوری دموکراتیک خلق»؛ اما امیرانتظام سخنگوی دولت موقت تاکید داشت که در تمام دنیا، رفراندوم به شکل آری یا نه برگزار می شود و اگر رای منفی بیشتر بود، سوال رفراندوم عوض میشود.

اظهارات متعدد مفتح باعث شد تا این شایعه شکل بگیرد که برگه رفراندوم تغییر خواهد کرد؛ اما میناچی وزیر اطلاعات و تبلیغات در گفتگو با روزنامه کیهان این را تکذیب کرد و گفت رفراندوم فقط برای جمهوری اسلامی انجام میشود و دولت هیچگونه تصمیمی در مورد تغییر سوال و نحوه رفراندوم ندارد و سوال رفراندوم همان سوال قبلی اعلام شده یعنی تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی است که با دو جواب آری و نه پاسخ داده خواهد شد؛ بنابراین دکتر مفتح حتما نظرات شخصی خود را اعلام کرده و اگر هم نظر غیرشخصی داه است، قویا از طرف دولت تکذیب خواهد شد.
 
بدین ترتیب فرایند برگزاری همه‌پرسی به‌گونه‌ای پیش رفت که گزینه مورد سوال، بر محوریت تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی متمرکز شد و برگه‌های رأی با این عبارت در حوزه های رای گیری توزیع شد: جمهوری اسلامی؛  آری یا نه؟

بدین ترتیب روز جمعه دهم فروردین 1358 به عنوان شروع روز بزرگ همه پرسی انتخاب شد. همچنین مقرر شد رفراندوم طی دو روز در 18 هزار حوزه رای گیری برگزار شود. البته اول قرار بود رفراندوم در یک روز انجام گیرد اما بعدا به دو روز افزایش یافت چرا که به گفته احمد صدر حاج سیدجوادی وزیر کشور دولت موقت، «افزایش مدت رای دادن به دو روز از آن جهت انجام شد که افراد واجد شرایط، در مدت درازتری بتوانند آرای خود را به صندوق بریزند. در عین حال تاخیر در تحویل صندوقهای اخذ رای به هزاران حوزه رای گیری از جمله دهات دورافتاده دلیل دیگری برای افزایش مدت رای گیری محسوب میشد.»