پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ کمیته امداد امام خمینی یکی از اولین و اصلیترین نهادهایی است که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی به فرمان امام خمینی تأسیس شد.
کمیته امداد امام خمینی طی سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به ویژه در دوران جنگ تحمیلی خدمات فرهنگی اجتماعی فراوانی را در نقاط مختلف کشور به محرومان و مستضعفان ارائه داده است که بخشی از آن در کتاب خاطرات مرحوم سید رضا نیری که با عنوان "نیمقرن خدمت" توسط موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده، تشریح شده است.
مرحوم سیدرضا نیری از دهه 40 با توصیههای امام خمینی وارد فعالیتها و خدمات امدادی در عرصه کمک به محرومان و مستضعفان شد و همراه با افرادی همچون عسگراولادی زیر نظر روحانیت مبارز نظیر آیتالله بهشتی و آیتالله مطهری به ساماندهی امور خانوادههای زندانیان سیاسی و شهدای نهضت اسلامی پرداخت. کمکهای مردمی و وجوهات شرعی دو منبع اساسی تأمین امکانات افراد و خانوادههای نیازمند بود که این مهم تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت و پس از آن با توجه به عنایت امام خمینی به مستضعفین و محرومین، در 14 اسفند 1357 نهادی رسمی تحت عنوان کمیته امداد امام خمینی تشکیل شد.
آنچه در ادامه میخوانید بخشی از خاطرات مرحوم سیدرضا نیری در رابطه با نحوه نامگذاری و فعالیتهای کمیته امداد امام خمینی است که در کتاب "نیمقرن خدمت" منتشر شده است.
*** نظر امام خمینی درباره نامگذاری کمیته امداد ***
سیدرضا نیری درباره نحوه نامگذاری کمیته امداد امام خمینی در نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی میگوید: برای نامگذاری کمیته امداد، اسامی مختلفی مطرح شده و آنها را خدمت حضرت امام عرض کردیم. ایشان عنوان "کمیته امداد امام خمینی" را پسندیدند و با تأكيد گفتند: «همین خوب است، همین خوب است.» حضرت امام(ره) هیچگونه عکسالعملی نسبت به نام خود در دنباله کمیته امداد نشان ندادند و بعدها هم در حمایت از آن میگفتند: «کمیته امداد از من است، و من راجع به آن تصمیم میگیرم.»
*** نحوه طراحی نماد کمیته امداد ***
مرحوم نیری درباره نحوه طراحی و انتخاب آرم کمیته امداد امام خمینی میگوید: در زمینه طراحی آرم کمیته امداد ما از دیگران کمک گرفتیم. این آرم فعلی را فردی آورد که متأسفانه من او را نمیشناسم و از بین آرمهای پیشنهادی همین آرم فعلى انتخاب شد. آرم مذکور جذاب، جالب و فراگیر است، و این مسئله فراگیری آن که با طراحی لفظ جلاله الله در بالای آن نشان داده شده است از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بیانگر این موضوع است که همه اهداف و امور به سوی هدف اصلی و نهایی که همانا خداست در حرکت میباشد. من انتخاب این آرم را عنایت خداوند میدانم، چون در آن زمان ما به لحاظ فنی و طراحی فاقد هرگونه تخصص و تبحری بودیم.
*** مخالفت امام خمینی با درخواست میرحسین موسوی درباره کمیته امداد ***
نیری درباره درخواست میرحسین موسوی -رئیس بنیاد مستضعفان وقت- در رابطه با انتقال بخشی از اموال مربوط به کمیته امداد به بنیاد مستضعفین و مخالفت امام خمینی با این درخواست میگوید: زمانی که میرحسین موسوی رئیس بنیاد مستضعفان بود، از امام تقاضا کرد اموال بهائیها، خمس داراییها و اموال مصادرهای را که به تبصره 82 معروف بود، به بنیاد مستضعفان منتقل شود که حضرت امام(ره) فرموده بودند این اموال باید به کمیته امداد منتقل شود. پس از این مسئله، تبصره 83 در مجلس تصویب شد که اموال به کمیته منتقل شود. البته این تبصره نواقصی هم داشت. بعدها مهندس موسوی درخواست کرده بود که کمیته زیرمجموعه بنیاد مستضعفان شود که من آن را قبول نکردم.
*** مقابله شهید بهشتی با کارشکنیهای بنیصدر در کمیته امداد***
مرحوم نیری درباره کمکها و حمایتهای آیتالله شهید بهشتی از کمیته امداد و مقابله وی با کارشکنیهای بنیصدر میگوید: پس از مدت کمی که از کار ما در کمیته امداد میگذشت، یک روز شهید بهشتی از ما پرسید: «شما کمیته امداد را چگونه اداره میکنید؟» گفتیم: «با وجود اینکه حضرت امام خیلی بر خدمت به محرومین و مستضعفین تأکید دارند، به علت کمبود بودجه این کار به سختی انجام میشود.» ایشان پرسید: «حالا چقدر پول نیاز دارید تا بتوانید این کار را انجام دهید؟» گفتیم: «اجازه دهید بعد از بررسی و برآورد هزینهها خدمتتان عرض خواهیم کرد.»
بنابراین من به همراه آقایان کروبی، شفیق، حاج حیدری و عسگراولادی به شور و مشورت نشستیم که چه مقدار را مطرح کنیم. ما روی مبلغ 15 میلیون تومان در ماه توافق کردیم. بعد از اینکه خدمت آقای بهشتی رسیدم، باز با سبک و سنگین کردن چگونگی طرح مسئله به سختی توانستم بگویم اگر ماهیانه مبلغ 15 میلیون به کمیته امداد بودجه بدهید خوب است. ایشان خندیدند و گفتند: «15 میلیون تومان؟ این مبلغ که پولی نیست.»
بعدا ایشان در شورای انقلاب با وجود مخالفت بنیصدر، تلاش کرد و ماهیانه مبلغ 50 میلیون تومان برای هزینههای جاری کمیته امداد بودجه گرفت. زمانی که شهید بهشتی بودجه کمیته امداد را در مجلس مطرح کرد آقای بنیصدر با آن خیلی مخالفت کرد. اما چون جو غالب مجلس از نمایندگان طرفدار کمیته و امام بود بالاخره بودجه تصویب شد. البته بنیصدر معمولا با نهادهای انقلابی مخالف بود. اما این کار دکتر بهشتی به استحکام و کارآیی کمیته خیلی کمک کرد. ایشان با وجود اشتغالات فراوانی که داشت حمایتهای دائمی خود را از کمیته امداد ادامه میداد.
*** فعالیتهای فرهنگی کمیته امداد در لبنان ***
سیدرضا نیری در بخشی از خاطرات خود درباره فعالیتهای فرهنگی کمیته امداد در لبنان میگوید: فعالیتهای فرهنگی کمیته امداد در لبنان حدودا از سال 1393 شروع شد. کمکهای مادی و معنوی کمیته امداد در واقع شامل همه گروههای لبنان میشد و در ایران هم همینطور بوده است. فقط امام مخالف کمک به فرقه ضاله بهائیت و معاندین نظام مثل منافقین بودند، اما بقیه گروهها و مردم را هیچگونه مخالفتی نداشتند. ما هم بر این مبنا هیچگونه مضایقهای نداشتیم. یک بار من برای یک زن مسیحی یک خانه خریدم. واقعا برای ما هیچ فرقی نمیکند که به چه کسی با چه کیشی کمک میکنیم، مهم نتیجه و برداشت ما از این کارهاست.
در لبنان هم همین کارها را انجام میدهیم و وضع به همین منوال است. حتی در آنجا کارها سریعتر و وسیعتر صورت میگیرد و آثارش خیلی هم مؤثر است تا جایی که یک کشیش مسیحی در سخنرانیاش نسبت به ایران و شیعه خیلی ابراز محبت میکرد. این نتیجه همان کارهایی است که کمیته امداد در لبنان انجام داده است.
از دیگر فعالیتها و خدمات فرهنگی که در لبنان انجام دادهایم، کمک به تأسیس و پا گرفتن شبکه تلویزیونی المنار بود که با تبلیغات و برنامههای خود، اثرات خیلی زیادی به جا گذاشته است. الان تصور میکنم دامنه و نفوذ تلویزیون المنار و گسترش آن در کشورهای اسلامی و غیراسلامی از تلویزیون خودمان خیلی بیشتر باشد. چون در کشورهای عربی و غیرعربی خیلی طرفدار دارد و بحمدالله هم خیلی موفق بوده است تا جایی که تعداد زیادی از مسیحیان، با وجود اینکه خودشان دارای سی-چهل کانال تلویزیونی و ماهوارهای هستند، و همه آنها نیز انواع و اقسام مختلف برنامه پخش میکند، ولی اکثر آنها از تلویزیون المنار استفاده میکنند؛ چون برنامههای این شبکه بسیار متین، خوب، سازنده و جذاب است.
مدرسهسازی یکی دیگر از فعالیتهای فرهنگی کمیته امداد در لبنان بود که حتی مسیحیها تمایل دارند فرزندانشان در این مدارس تحصیل کنند. لذا این مدارس در کار فرهنگی و اهدافی که ما دنبال میکنیم خیلی مؤثر بودند. از جمله فعالیتها و خدمات فرهنگی دیگری که کمیته امداد در لبنان انجام داد، ساخت و تجهیز چهار مرکز نگهداری معلولان بود.
از کل بودجه و هزینههای این چهار مرکز، 60 درصدش را دولت میپرداخت و 40 درصدش را کمیته امداد تقبل کرده بود. اما در حال حاضر ما فقط حقوق کارکنان را میپردازیم و بقیه هزینهها از داخل خود لبنان تأمین میشود. این هزینهها بیشتر از محل صندوق صدقات است که برای آن فرهنگسازی کردیم. این صندوقها در لبنان سالانه حدود سه میلیون دلار درآمد دارند که از محل کالاها و خدماتی تأمین میشود که خیرین لبنانی در اختیار ما میگذارند.