پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله سید محمود طالقانی در جریان نهضت اسلامی امام تلاش و مبازرات زیادی را بر علیه رژیم پهلوی به عمل آورد و یکی از کانون‌های مبارزاتی مردم بود. او بعد از انقلاب از سوی امام خمینی به عنوان اولین امام‌جمعه تهران منصوب و با رای مردم به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافت.
دو روایت از مشی مبارزاتی و سیره سیاسی آیت‌الله طالقانی در ادامه از نظر می‌گذرد.
مواضع آیت‌الله طالقانی در زندان
ابوالفضل توکلی‌بینا از مبارزان انقلابی در کتاب خاطرات خود درباره دوران حضور آیت‌الله طالقانی در زندان رژیم پهلوی می‌گوید: « از دیگر ویژگی‌های بارز ایشان عنایتی بود که به جوان‌هایی که برای مبارزه دستگیر شده و به زندان می‌افتادند، داشت. افرادی که به زندان می‌افتادند، همه در یک سطح نبودند؛ بعضی تحصیل کرده بودند و حتی تحصیلات عالی داشتند و بعضی کم سواد بوده و بیش از چند کلاس، درس نخوانده بودند. آیت‌الله طالقانی با دقت نظری که داشت، به جنبه‌های مثبت افراد توجه می‌کرد و آن را بزرگ جلوه می‌داد و در میان جمع، برای همه بازگو می‌کرد. اصلاً ایشان جاذبه خاصی داشت که آدم را مجذوب خود می‌کرد. و در عین حال بر اصول و موازین دینی پا برجا بود و حتی در مقابل افرادی از گروه خودشان که حرف‌ها ناموزونی به زبان جاری می‌کردند، می‌ایستاد و سخنان آن‌ها را رد می‌کرد. من خود بارها شاهد و ناظر بودم که ایشان می‌گفتند: من برای دین خودم به زندان آمده‌ام. معنی سخن ایشان این بود که: همه بدانند که به زندان افتادنم برای تشکیلات نیست که مجبور بشوم هر سخنی را بشنوم یا هر عملی را که می‌بینم، نادیده بگیرم و آن را تحمل کنم.»
احیای نماز جمعه توسط آیت‌الله طالقانی
ولی‌الله چه‌پور از همراهان و ملازمان آیت‌الله طالقانی درباره نقش آیت‌الله طالقانی در احیای نماز جمعه می‌گوید: «آیت‌الله طالقانی که همواره در فکر تقویت رهبری امام و استقرار حکومت اسلامی بودند، روزی از طریق تلفن منزل ما با امام ارتباط برقرار کردند و چنین گفتند: حالا که به نام اسلام در این کشور حکومتی تأسیس شده بهتر است که سنت نبوی نماز جمعه را احیا کنیم و... بعد از اینکه گوشی را گذاشت، گفت که آقا اقامه نماز جمعه را به‌عهده خودم گذاشت! و از اولین جمعه بعد از آن گفتگو، هر هفته و تا پایان عمر شریف آیت‌الله طالقانی نمازجمعه را باشکوه برگزار نمودند.
ایشان با وجود بیماری ناشی از قند خون، دیگر نارسایی‌ها و ناتوانی جسمانی و گرمای روزهای تابستان، نمازجمعه را در دانشگاه تهران اقامه می‌نمودند. خستگی او در اجرای این فریضه به قدری زیاد بود که به محض مراجعت به منزل از پا می‌افتاد و باید مدتی استراحت می‌کرد و این مأموریت برای او بسیار دشوار بود. با این حال می‌گفت چون امام انجام این برنامه را به‌عهده من محول نموده صحیح نیست که شانه خالی کنم.»
