پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ مردم ایران در روزهای دهم و یازدهم فروردین ماه 1358، به پای صندوق‌های رأی رفتند تا با رأی «آری» یا
«نه» نظر خود را نسبت به جمهوری اسلامی اظهار كنند. در نوشتار حاضر شرکت اقشار
مردم در استان‌های مختلف کشور در همه‌پرسی جمهوری اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ارومیه
برگزاری
رفراندوم جمهوری اسلامی از جمله اقدامات هوشمندانه‌ای بود كه صورت گرفت و با رأی
بالایی كه مردم به آن دادند، هرگونه بهانه قدرت‌های خارجی و مجامع بین‌المللی در
مشروعیت نظام جدید را از بین برد. پس از قطعی‌شدن زمان انتخابات رفراندوم، در شورای
انقلاب اسلامی ارومیه در این باره بحث شد و قرار شد تا یكی از اعضای شورا به عنوان
مسئول انتخابات معرفی شود. متعاقب آن، شورا رحیم صداقت‌پیشه را به عنوان مسئول
برگزاری انتخابات در ارومیه تعیین كرد. او نیز پس از انتصاب به این سمت مقدمات
انتخابات را فراهم كرد.
رحیم
صداقت‌پیشه در این زمینه می‌گوید: «برای اینكه رفراندوم را قانونی كنیم با
كارمندان فرمانداری هماهنگی كردیم و بهخصوص افرادی كه فساد نداشتند را دعوت به
كار كردیم و با كمك آنان مقدمات برگزاری انتخابات را فراهم كردیم. سپس هیئت نظارت
تشكیل شد تا این هیئت، نظارت بر انتخابات را برعهده گیرد.»
به
گفته محمدمهدی عباسی استاندار وقت آذربایجان غربی، همه نهادهای انقلابی در
برگزاری این انتخابات سهیم بودند و با همكاری آنان، استانداری آذربایجان غربی
توانست در روز رأی‌گیری بدون هیچ مشكلی به وظیفه محوله عمل كند. در اثر این تلاش‌ها،
انتخابات در موعد مقرر برگزار شد و مردم ارومیه گروه گروه با حضور در شعبه‌های رأی‌گیری
به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند. در ارومیه بنا به گفته حاج رحیم صداقت‌پیشه،
بالغ بر 99 درصد مردم به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند[1].
دزفول
مردم دزفول در انتخابات بسیار فعال ظاهر می‌شدند و نسبت به
جمعیت، همیشه بالاترین آراء در خوزستان از آن مردم دزفول بود. به عنوان مثال در
رفراندوم جمهوری اسلامی( 10 / 1 / 1358) در دزفول 169077 رأی «آری» و تنها 496 رأی
«نه» به صندوق انداخته شده بود. اما نکته جالب توجه در جریان این انتخابات، حضور
بسیاری از دانش‌آموزان کمتر از شانزده سال ـ که هنوز به سن قانونی جهت شرکت در
انتخابات نرسیده بودند ـ در حوزه‌های اخذ رأی بود که به صورت شفاهی حمایت خود را
از جمهوری اسلامی اعلام کرده و از ناظرین حوزه‌ها خواستند که شاهد و ناظر طرفداری
آنها از جمهوری اسلامی باشند.
رحیم سعیدی‌فر در مورد انتخابات در دزفول می‌گوید: «من در
آن زمان رئیس انتخابات بودم و مسئولیت امور انتخابات را در دزفول به عهده داشتم.
شرکت مردم در انتخابات برای ما خیلی عجیب بود. در آن زمان که اندیمشک و شوش و
سردشت جزو بخش‌های دزفول بودند. ما صندوق‌های رأی را تا دورافتاده‌ترین مناطق در
کوهستان‌های شمال دزفول می‌بردیم و مردم آن روستاها با شنیدن نام امام خمینی (ره)
برای دادن رأی در انتخابات‌های مختلف حضور پیدا می‌کردند، به طوری که حضور مردم در
هر رأی‌گیری از انتخابات قبلی چشمگیرتر بود.»
کریم محمد شارونی نیز در مورد حضور مردم در انتخابات می‌افزاید:
«شرکت گسترده مردم، حتی در دورافتاده‌ترین روستاها بیانگر این واقعیت بود که
مردم انقلاب را با تمام وجود دوست دارند.» علاقه مردم به روحانیت و نظام اسلامی باعث
شده بود که مردم به تبعیت از روحانیت مبارز در کلیه صحنه‌های انقلاب از جمله
انتخابات شرکت کنند[2].
جهرم
مردم جهرم هم در انتخابات همه‌پرسی جمهوری اسلامی
در روزهای 10 و 11 فروردین ماه 1358 حضوری بسیار فعال داشتند. در
روز 11 فروردین ماه، یعنی در روز اخذ رأی جشن بزرگی در مسجد بازار شهر جهرم برگزار
گردید. كمیته انقلاب شهرستان جهرم، در برگزاری هرچه بهتر همه‌پرسی، نظارت كامل
را داشت. غلامعلی مهربان، از جمله افرادی بود كه در كمیته انقلاب حضور
داشت، وی در این زمینه می‌گوید: «اینجانب كه در رفراندوم یا همه‌پرسی در کمیته انقلاب
بودم، شخصاً با عنوان بازرس در همه حوزه‌های محل اخذ رأی، در شهرستان جهرم
نظارت داشتم. حتی به اتفاق دوستان به تعدادی از حوزه‌های خارج از شهر هم
مراجعه كردیم و بر اوضاع نظارت كامل داشتیم. واقعاً استقبال مردم جهرم غیر قابل
توصیف بود.»
سعید مسعودی هم در این‌باره می‌گوید: «به یاد دارم
در جریان برگزاری رفراندوم جمهوری اسلامی در جهرم، آیت‌الله آستانه در حالی
كه دچار كمردرد شدید شده بود در فرمانداری بر روی یك تخت دراز كشیده و امر
انتخابات و دیگر مسائل اجرایی شهر را مدیریت می‌كردند. انتخابات
جمهوری اسلامی در جهرم به خوبی برگزار و امور شهر یكی پس از دیگری به چرخش درآمد.»
آخرین نتایج شمارش آرای همه‌پرسی در جهرم در روز یكشنبه 12 فروردین ماه اعلام شد. مردم
جهرم مجموعاً 67286 رأی به صندوق‌های رأی ریختند كه از كل آرا تعداد 16 نفر رأی «نه» و تعداد
270/67 نفر رأی «آری» به جمهوری اسلامی دادند[3].
شوشتر و گتوند
مردم شوشتر و گتوند و مناطق تابع جهت شرکت در همه‌پرسی تعیین
نظام در تاریخ دهم و یازدهم فروردین 1358 به طور آزادانه و گسترده در رأی گیری
شرکت نمودند. در روزهای قبل از برگزاری همه‌پرسی تعداد اندکی از مخالفین جمهوری
اسلامی جوانان را ترغیب می‌كردند رأی
مخالف به جمهوری اسلامی بدهند. آنها 50 تا
60 نفر را دور خود جمع می‌کردند و خواستار جمهوری دمکراتیک بودند. البته افراد
دیگری نیز با رفراندوم مخالف بودند و می‌گفتند این همه حضور مردم در خیابان‌ها خود
به نوعی همه‌پرسی است و دیگر نیازی به برگزاری همه پرسی نیست. اما این اقدامات نتوانست
خللی در نظر مردم ایجاد کند و رأی گیری از مردم صورت گرفت. در این رأی گیری تعداد
48797 نفر رأی آری و 27 نفر رأی نه در دو شهر و مناطق حومه به جمهوری اسلامی
دادند. پس از این همه‌پرسی مردم شوشتر و گتوند در تمام انتخابات برگزارشده درسال
1358حضور داشته و آراء خود را به صندوق‌های رأی ریختند[4].
گرگان
نوروز سال 1358 با یكی از مهم‌ترین رخدادهای پس از پیروزی
انقلاب توأم شد و آن برگزاری رفراندوم جمهوری اسلامی بود. رفراندوم در شهر گرگان
بدون مشكل قابل ملاحظه‌ای به انجام رسید. در شهر گرگان مردان و زنان در بیش از بیست
شعبه اخذ رأی حاضر شدند و در این رفراندوم شركت كردند. قبل از برگزاری رفراندوم
اعلامیه‌ای توسط 9 نفر از علمای گرگان در تأیید جمهوری اسلامی صادر شد. اما در
مناطق دیگر و به خصوص شهر گنبد ماجرای مخالفت با رفراندوم توسط «كانون فرهنگی سیاسی
خلق تركمن» که گروهی مارکسیستی بود، یكی از دلایل عمده تحولاتی است كه در اواسط
فروردین در منطقه تركمن‌صحرا به‌وقوع پیوست و انجام رفراندوم در منطقه با وقوع
جنگ اول گنبد توأم شد.
شیخ حسین عمادی كه در همین موقع به گنبد رفته‌بود در خاطرات
خود اذعان می‌كند با توجه به جنگ گنبد که در حال وقوع بود، برای رفراندوم اقدامات
اساسی در این شهر صورت نگرفت و علی‌رغم آنكه یك روز بیشتر به رفراندوم نمانده بود
حتی صندوق رأی تهیه نشده بود. در حالی كه جنگ در سمت ترکمن نشین شهر ادامه
داشت، صندوق‌ها را در محل‌های شرقی و شمالی شهر مستقر كردند. در این محلات كه بخش
شیعه نشین شهر گنبد را تشكیل می‌دادند، رأی گیری به انجام رسید و پس از شمارش
صورت جلسه شد.»
در صورت جلسه اعضای شورای انقلاب اسلامی محلی مستقر در
مسجد عسگریه گنبد در مورد نتیجه رفراندوم در گنبد آمده است: «... در ساعت 18:48
– 12/1/58 [با]حضور اعضای نظارت بر آراء رفراندوم تعداد 13 صندوق باز شد و آرای
شمارش شد. تعداد آرای مثبت سبز 26403 و تعداد آرای قرمز منفی 31... [بود]... در
حضور مسئولین نظارت دو صندوق دیگر... مسجد حجتیه و مسجد حسینی... باز شد و تعداد
رأی مطابقت شد و جمع آراء 30051.«[5].
همدان
پس
از اعلام پیام امام‌خمینى و تعیین نظام جمهورى اسلامى براى اداره كشور از سوى وى،
مردم و روحانیون، خود را آماده برگزارى و شركت در رفراندوم مذكور و دادن رأى به
جمهورى اسلامى كردند. در شهر همدان نیز اوضاع و احوال سیاسى و اجتماعى مردم از این
قاعده خارج نبود؛ چرا كه آنها خود را پیرو رهبر انقلاب دانسته، آماده اجراى فرامین
او بودند.
به
همین منظور، آیت‌الله مدنى كه نماینده امام در همدان محسوب مى‌شد و به همراه آیت‌الله
محمدتقى عالمى، رهبرى و هدایت مردم را برعهده داشتند، ضمن صدور اعلامیه‌اى از مردم
خواستند كه در رفراندوم شركت كنند و آن را یك وظیفه اسلامى و ملى بدانند و به
جمهورى اسلامى رأى بدهند تا خون شهدا به هدر نرود: «براى اینكه بتوانیم در این
بهار آزادى، نهال مقدس جمهورى اسلامى را تقویت كنیم، همه و همه، زن و مرد، روز دهم
فروردین به پاى صندوق رأى مى‌رویم و برگ سبز «آرى» را در صندوق انداخته و طراوات و
رشد این نهال را تضمین مى‌كنیم.»
در
تاریخ مقرر شده مردم همدان با عشق و علاقه در صفوف منظم به پاى صندوق‌هاى رأى
رفته، آراى خود را به نام جمهورى اسلامى به صندوق ریختند. آیت‌الله مدنى و عالمى دامغانى
نیز در جمع آنان حضور یافته، ضمن بازدید از حوزه‌هاى رأى‌گیرى، به جمهورى اسلامى
رأى دادند. پس از برگزارى رفراندوم، مردم همدان با 495108 رأى، با قاطعیت، موافقت
خود را با نظام جمهورى اسلامى اعلام داشتند و فقط 885 رأى منفى در صندوق‌ها دیده
شد[6].
میانه
مردم میانه، در روزهاى دهم و یازدهم فروردین 1358 براى
نخستین بار به طور آزادانه و گسترده در انتخابات همه‌پرسى جمهورى اسلامى ایران
شركت جستند و مجموعا 114364 رأى به صندوق‌هاى اخذ رأى ریختند كه از كل آراء، تعداد
114261 نفر در مقابل صد و سه راى منفى به حكومت جمهورى اسلامى ایران آرى گفتند[7].
شیراز
پس از اعلام برگزاری همه‌پرسی (رفراندوم) جمهوری اسلامی،
مردم این شهر همانند مردم سایر مناطق كشور به استقبال از این تصمیم پرداختند. در
همین راستا در عصر روز شنبه، 26 اسفند 1357 هزاران نفر از مردم شیراز همراه گروه
كثیری از افسران و درجه‌داران واحدهای نظامی مقیم شیراز در پشتیبانی از جمهوری
اسلامی در میدان استانداری اجتماع كردند. در این مراسم آیت‌الله ربانی شیرازی نماینده
امام خمینی در استان فارس، نصرت‌الله امینی استاندار و نماینده همافران، درباره
همبستگی و اتحاد طبقات مختلف سخنانی ایراد كردند.
به منظور برگزاری همه‌پرسی نیز برنامه‌ریزی‌هایی از سوی
استانداری طراحی و به اجرا درآمد. اولین قدم از این اقدامات انتخاب اعضای انجمن
نظارت بود كه اعضای اصلی آن عبارت بودند از: «سیداحمد پیشوا، دكتر علی‌محمد سلطانی،
جلال‌الدین آیت‌الله‌زاده، رضا مشفقیان و رضا رضوانی»، لذا پس از تشكیل انجمن
نظارت و رأی‌گیری، سیداحمد پیشوا به سمت رئیس و جلال‌الدین آیت‌الله‌زاده به سمت
نایب‌رئیس انجمن نظارت مركزی همه‌پرسی فارس برگزیده شدند.
در حوزه فرمانداری شیراز 294 شعبه اخذ رأی تعیین گردید و علاوه
بر شعبه‌های ثابت، در شهرستان‌ها و روستاهای سایر مناطق كشور بنا به دستور امینی
استاندار فارس حوزه‌های رأی گیری سیار در نقاط كوهستانی و بیابانی تعیین گردید.
لذا به‌وسیله هلیكوپتر هوانیروز و شركت نفت، برای نقاط صعب‌العبور در شهرستان‌های
فیروزآباد، جهرم، آباده، سپیدان، و لار صندوق‌های اخذ رأی برده شد. قبل
از برگزاری همه‌پرسی نیز بیانیه‌هایی از سوی آیت‌الله بهاءالدین محلاتی و آیت‌الله
دستغیب و سیدمجدالدین مصباحی مبنی بر دعوت از مردم برای شركت در انتخابات و تشویق
مردم در رأی دادن به جمهوری اسلامی صادر گردید.
در
روز برگزاری همه‌پرسی نیز آنان با حضور در شعبه‌های اخذ رأی، رأی خود را برای
جمهوری اسلامی به صندوق انداختند. بدین‌ترتیب پس از برگزاری همه‌پرسی در روزهای
جمعه و شنبه دهم و یازدهم فروردین 1358 و شمارش آرا، ستاد مركزی نظارت بر همه‌پرسی
در فارس اعلام كرد، به دنبال اخذ رأی و شمارش آرا در این استان از 102/230/1 رأی
اخذ شده، 821/224/1 رأی مثبت به جمهوری اسلامی و 5281 رأی منفی داده شده است[8].
علاوه
بر این در استان‌هایی چون تهران، اصفهان، مشهد، قزوین، اردبیل، قم، یزد و ... نیز
استقبال بی‌نظیری از همه‌پرسی جمهوری اسلامی به عمل آمد[8].
پی‌نوشت
[1].
کتاب «انقلاب اسلامی در ارومیه»، جلد دوم.
[2].
کتاب «انقلاب اسلامی در دزفول».
[3].
کتاب «انقلاب اسلامی در جهرم».
[4].
کتاب «انقلاب اسلامی در شوشتر و گتوند».
[5].
کتاب «انقلاب اسلامی در گرگان و دشت».
[6].
کتاب «انقلاب اسلامی در همدان»، جلد دوم.
[7].
کتاب «انقلاب اسلامی در میانه».
[8].
کتاب «انقلاب اسلامی در شیراز».
