در دنیای امروز اگرچه دستگاه‌های اطلاعاتی و نهادهای امنیتی جزء
جدایی‌ناپذیر حكومت‌ها و نظام‌های سیاسی به شمار می‌روند، امّا سابقه
پیدایش و فعالیت این سازمان‌ها به زمان‌های گذشته باز می‌گردد كه در یك
فرآیند تاریخی، متناسب با شكل و ماهیت حكومت‌ها رو به تكامل نهاده‌اند. هر
چند تمام سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی در گردآوری اطلاعات و جلوگیری یا
كنترل اعمالی كه حیات سیاسی یك رژیم سیاسی را به مخاطره می‌افكند، هدف
مشتركی را دنبال می‌كنند، امّا در نحوه‌ی استفاده از اطلاعات و جهت‌گیری
این سازمان‌ها- كه متأثر از ماهیت دولت‌ها است- تفاوت‌های بنیادین وجود
دارد. در ممالك دموكراتیك یا نظام‌های مردم‌سالار، این‌گونه نهادها عمدتاً
در راستای حفظ منافع عموم شهروندان و جلوگیری از خیانت دشمنان و مخالفان
غیر قانونی نظام فعالیت می‌كنند و در نظام‌های استبدادی و دیكتاتوری، مانند
رژیم شاه در ایران قبل از انقلاب، همه این سازمان‌ها صرفاً برای حفظ و
تحكیم پایه‌های رژیم استبدادی و دیكتاتوری سازماندهی می‌شوند و در حقیقت،
در جهت خلاف منافع و مصالح مردم فعالیت می‌كنند. سرگذشت ساواك، گواه این
مدعاست. از آن‌جا كه ساواك به عنوان بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین سازمان امنیتی
و اطلاعاتی رژیم شاه، در همه حوزه‌های حیات اجتماعی و سیاسی، به شكلی
مهارگسیخته مداخله می‌كرد و بر فعالیت همه سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیر
دولتی- مستقیم یا غیر مستقیم- نظارت می‌كرد، شناخت ابعاد و اجزاء و نیز
نحوه‌ی عملكرد و اقدامات این سازمان مخوف، از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر
تاریخ معاصر ایران است. به عبارت دیگر، پرتو افكندن بر فضای تاریكی كه
اختاپوس هراس‌انگیز ساواك، با سخت‌گیری و خشونت كم‌نظیری علیه انقلابیون
فعالیت می‌كرد، یك ضرورت تاریخی است. آنچه امروز بر دامنه این نیاز
می‌افزاید، این واقعیت است كه در سال‌های قبل از انقلاب، پژوهش در این حوزه
به كلی ممنوع بوده است و در سال‌های پس از انقلاب نیز با وجود انتشار
اسناد و منابع، مورد غفلت قرار گرفت و در نتیجه هم‌چنان ناشناخته باقی
ماند. مركز اسناد انقلاب اسلامی بنا بر همین ضرورت‌ها و در راستای رسالت
تاریخی خود (تدوین تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی) به انتشار این اثر همت
می‌گمارد. در این كتاب سعی شده است ضمن بررسی ساواك، ادارات مختلف آن و
زمینه و علل به وجود آمدن آن سازمان، عملكرد ساواك در سركوب مخالفین و نقش
آن در سیاست‌های داخلی مورد تحلیل و تجزیه قرار گیرد.
