حرکت‌های اصلاحگرایانه‌ی تاریخ معاصر ایران همواره به رهبری و هدایت
علما و مراجع دینی به راه افتاده است. نهضت مشروطیت ایران از جمله‌ی این
حرکت‌هاست که با پیشگامی علما و مراجع، برای بسط عدالت و جلوگیری از ظلم و
ستم هیئت حاکمه و سلطه‌ی روزافزون خارجی به‌وجود آمد. در این نهضت علمای
بسیاری را در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران می‌توان برشمرد. در تهران
علمای بزرگی چون آیات و علمای عظام: طباطبایی، بهبهانی و شیخ فضل‌الله نوری
رهبری حرکت را به‌عهده داشته در سایر شهرها هم می‌توان حضور و هدایت علما
را مشاهده کرد. آذربایجان که از کانون‌های مهم هویت شیعی ایران به حساب
می‌آید در حرکت عدالت‌خواهی مشروطه، مردم و علمای آن دیار همگام و همقدم با
سایر نواحی ایران حضور تأثیرگذاری داشتند. در میان علمای آذربایجان شهید
شیخ محمد خیابانی سرگذشت و تاریخ قابل توجهی دارد. او مبارزات خود را در
صدر مشروطه شروع کرد و از تبریز به مجلس شورای ملی راه یافت و از آن طریق
مبارزات پردامنه‌ای با نفوذ و سلطه‌ی بیگانه داشت. یکی از دلایل عمده‌ی
خیزش خیابانی، انعقاد قرارداد 1919م میان ایران و انگلیس بود که طی آن
ایران رسماً به کشور تحت‌الحمایه و مستعمره انگلیس تبدیل می‌شد. مرکز اسناد
انقلاب اسلامی براساس رسالت تاریخی خود تدوین و انتشار آثار مربوط به
انقلاب اسلامی و پیشینه‌ی مبازرات علمای ایران، چاپ کتاب «نهضت آزادیستان و
شهید شیخ محمد خیابانی»، تألیف استاد حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی
خسروشاهی مبادرت می‌کند. استاد خسروشاهی از جمله محققان و پژوهشگران
نام‌آشنای مطالعات تاریخی و اسلامی است که در ثبت و تبیین تاریخچه‌ی
مبارزات اسلامی تلاش قابل ستایشی داشته است.
