راستی‌آزمایی ادعای سید حسین نصر؛ بخش اول
به تازگی ویدئویی از یک گفت‌وگوی قدیمی با دکتر سید حسین نصر، رئیس دانشگاه آریامهر سابق(صنعتی شریف) در سالهای پیش از انقلاب و رئیس دفتر فرح پهلوی در فضای مجازی بازنشر شده که او در آن ادعا کرده «سازمان امنیت پیشتیبانی بسیار قوی از شریعتی می‌کرد در دانشگاه فردوسی. [شریعتی با ساواک] به نحوه‌ای همکاری یا عضویت داشت. او می‌گفت این کار را برای پیشبرد اهداف انقلابی می‌کرد. پول‌های حسینیه ارشاد توسط سازمان امنیت می‌آمد. ثابتی طرفداری عجیب و غریبی از شریعتی کرد. می‌گفت افراد و جوانان را از کمونیسم برمی‌گرداند. آن‌ها [ساواک] گزارش شدیدی علیه من برای شاه فرستادند. من دلایل خودم را برای شاه گفتم. شاه گفت کاری به کار شریعتی نداشته باشید.» برآیند اسناد و گزارش‌های ساواک نه تنها مؤید ادعای دکتر نصر درباره همکاری شریعتی با ساواک نیست، بلکه برخلاف آن آثار و سخنرانی‌های او را «تحریک‌آمیز» تشخیص داده و درصدد جمع‌آوری و تعطیلی آن برآمدند.
انتشار برای نخستین‌بار؛ گزارش هیأت تحقیق و تفحص ارتش آمریکا
تلاش برای نجات گروگان‌های آمریکایی در 24 تا 25 آوریل(5-6 اردیبهشت) در قالب عملیات پنجه عقاب، شاید تلخ‌ترین لحظه در دوران ریاست‌جمهوری کارتر بود. پس از طوفان شن در طبس و سایر مشکلات عملیات متوقف شد و هشت سرباز امریکایی در داخل ایران کشته شدند.به همین منظور هیأتی متشکل از فرماندهان خبره نظامی آمریکا مسئولیت بررسی اشکالات احتمالی و علل عدم موفقیت آن را به عهده گرفتند. این گزارش سال‌ها در رده‌بندی محرمانه قرار داشت و اخیراً در دسترس همگان قرار گرفته است که برای نخستین بار خلاصه‌ای از آن ترجمه و منتشر می‌شود.
انتشار برای نخستین‌بار؛ براساس اسناد محرمانه آرشیو امنیت ملی امریکا
بسیاری از صاحبنظران و تحلیلگران تسخیر سفارت امریکا در تهران را دوران تحقیر ملی امریکایی‌ها می‌دانند. ماه‌ها تلاش دولتمردان امریکا برای نجات گروگان‌ها به جایی نرسید و گذر زمان نیازها به یک عملیات نظامی را بیشتر می‌کرد. عملیات انتقامی امریکایی‌ها با عنوان پنجه عقاب یا طوفان صحرا در اردیبهشت 1359 آخرین تلاش ناکام آمریکایی‌ها برای آزادسازی گروگان‌ها بود. بسیاری این عملیات را که با هدف یک حمله تنبیهی علیه ایران ترتیب داده شده بود، یک شکست کامل امریکایی می‌دانند. 18 ماه طول کشید تا امیدواری «اتاق سیاه» با ناامیدی «کاخ سفید» به پایان رسید.
تاریخ اجتماعی| روایت چند عکس از پیشینه دستفروشی
دستفروشی، ازجمله فعالیتهای متداولی است که به صور گوناگون در زیست شهری به وقوع می پیوندد؛ با توجه به تاریخ ثبت عکس‌ها از جمله عکسی که زنان دستفروش را در بازار به نمایش قرار می‌دهد؛ این سبک از دستفروشی به شکل جدی‌تر از دهه 30 شروع و در دهه‌های 40 و 50 روند رو به رشدی را در ایران داشته است. با توجه به رشد این فعالیت اقتصادی غیر رسمی در دهه‌های یاد شده، می توان چند عامل مهم در رشد این جریان را بررسی کرد. یکی از مهم ترین این عوامل جریان مهاجرت‌های داخلی در ایران است. مهاجرت از روستا به شهر و مهاجرت از شهری به شهر دیگر که عموماً با سودای کار، درآمد بالا یا امنیت اتفاق می‌افتاد.
به بهانه سالروز صدور دستور بازنگری قانون اساسی توسط امام خمینی
هرگاه قانون اساسی در گذر زمان کارآمدی خود را از دست بدهد نیازمند اصلاح خواهد بود. یا بدان سبب که اصلی در قانون وجود داشته که با گذر زمان عدم انطباق آن با واقعیت اجتماعی مشخص شده است به طور مثال مدیریت شورایی کشور در دهه اول انقلاب که بعدها اصلاح شد؛ یا از آن رو که از ابتدا اصلی مغفول واقع شده است و ضرورت دارد که به متن کنونی افزوده شود مانند محل تصمیم‌گیری در نزاع میان مجلس و شورای نگهبان یا نحوه بازنگری در قانون اساسی.
مقابله شهید قرنی با تجزیه‌طلبی در گفت و شنود با امیر سرتیپ حسینی؛
سرلشگر محمدولی قرنی اولین رئیس ستاد مشترک ارتش پس از پیروزی انقلاب اسلامی در 3 اردیبهشت 1358 توسط گروهک فرقان ترور شد و به شهادت رسید. از جمله مهمترین اقدامات قرنی مقابله با تجزیه‌طلبی گروههای ضدانقلاب در کردستان بود. مخالفت دولت موقت با مواضع و اقدامات سرلشگر قرنی و فضایی که علیه او شکل گرفت، اولین رئیس ستاد مشترک ارتش را ناچار به استعفا کرد.
نگاهی به پیامدهای یک ابهام تاریخی
در اسفند 1336 سرلشکر محمد ولی قرنی و شماری دیگر به سبب اقداماتی که بعدها از آن با عنوان کودتا یاد شد، دستگیر و بعدها محاکمه شدند. در باب ماهیت این کودتا و اساسا جدی بودن آن روایتهای مختلفی در دست است. با این حال واکنش شاه به این ماجرا ماهیت حکومت و نیز کلا سیاست ایران را از اساس دگرگون کرد. امری که زمینه را برای روی کار آمدن دولت امینی در سالهای بعد فراهم کرد. به علاوه شاه دامنۀ روابط ساواک با سیا را محدود کرد و به جای آن گسترش روابط ساواک با موساد و دیگر سرویس‌های اطلاعاتی غربی را در دستور کار قرار داد. این ماجرا همچنین زمینه‌ساز بدبینی شاه به نیروهای امنیتی و برکناری تیمور بختیار، حاجعلی کیا و حسن علوی کیا شد. این بدبینی از سویی به شکل‌گیری بازرسی شاهنشاهی برای رصد تشکیلات امنیتی منجر شد.
به بهانه 2 اردیبهشت؛ روایت یک ارتشی از تشکیل سپاه پاسداران
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوم اردیبهشت 1358 برای حفظ و حراست از انقلاب اسلامی تشکیل شد. تا به حال از ابعاد مختلفی به زمینه‌ها، بسترها و چگونگی تشکیل سپاه پرداخته شده است. اما روایت ارتش از این رخداد نیز قابل توجه و تامل است. به همین منظور در چهل و پنجمین سالگرد تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ امیر سرتیپ حسینی از فرماندهان سابق ارتش و پژوهشگر ارشد دفاع مقدس در گفتاری به ضرورت‌های تشکیل سپاه از نگاه ارتش پرداخته است.
انقلاب فرهنگی از دیدگاه شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی و دانشگاهی در اردیبهشت 1359
طی بهار 1359 سلسله رویدادهایی مقدمات انقلاب فرهنگی را فراهم کرد؛ انقلابی که به تعطیلی دانشگاهها از 15 خرداد همان سال تا پاییز 1361 و تغییر محتوای برنامه و دروس دانشگاهی، تصفیه دانشجویان و کادر دانشگاهی و حذف گروههای سیاسی مخالف از صحنۀ دانشگاهها انجامید. به این مناسبت نگاهی به رویدادها و درگیریهای منجر به انقلاب فرهنگی داشته، دیدگاه تنی چند از صاحبنظران را در اردیبهشت ماه 1359 در کوران آن درگیریها مورد بررسی قرار داده‌ایم.
فراز و فرود اعزام طلاب به سربازی توسط رژیم پهلوی در بهار 1342
بعد از مقابله مراجع تقلید به پیشگامی امام خمینی با سیاست‌های رژیم پهلوی در سال 1341 و رخداد حادثه فیضیه در فروردین 1342 رژیم پهلوی با اغراض سیاسی و با هدف تحت فشار قرار دادن حوزه و روحانیت سیاست سربازگری اجباری طلاب را عملی کرد. این کنش‌ها و واکنش‌ها در فروردین 1342 منجر به تغییرات مهمی در سیاست‌های امنیتی رژیم پهلوی شد بطوری که کلیه امور روحانیت و حوزه‌های علمیه به سازمان اطلاعات و امنیت کشور محول شد. اما در کنار اعتراض مراجع تقلید و علما در اقصی نقاط کشور؛ امام خمینی که با نگرش عمیق و داهیانۀ خود به نیت اصلی رژیم پی برده بود، کوشید تا این تهدید مهم را به فرصتی بی‌بدیل برای روحانیت و حوزه‌های علمیه تبدیل کند.
از "خلیج خوک‌ها" در آوریل ۱۹۶۱ تا "پنجه عقاب" در آوریل ۱۹۸۰
شکست امریکایی‌ها در آوریل 1961 در خلیج خوک‌ها با هدف ساقط کردن دولت فیدل کاسترو، اولین و آخرین اشتباه آن‌ها نبود. نیروهای نظامی امریکایی در آوریل 1980 و در جریان عملیات پنجه عقاب برای آزادسازی گروگان‌های امریکایی در تهران بار دیگر با شکست مواجه شدند؛ شکستی که همگان از جمله کارتر رئیس‌جمهور وقت امریکا را به یاد خلیج خوک‌ها انداخت.
به بهانه 31 فروردین؛ نگاهی به دوران حضور استاد محمدتقی شریعتی در حسینیه ارشاد
استاد محمدتقی شریعتی پدر دکتر علی شریعتی یکی از اندیشمندان دینی بود که کانون نشر حقایق اسلامی را در دهه بیست در مشهد راه‌اندازی کرد. در پی فعالیتهای سیاسی کانون طی دهه سی و چهل با فشار دستگاه امنیتی رژیم پهلوی کانون تعطیل و محمدتقی شریعتی به تهران منتقل شد. سخنرانی‌های او در اواخر دهه چهل در حسینیه ارشاد مورد استقبال طبقات مختلف مردم قرار گرفت.
تعبیر سفیر امریکا درباره شاه؛
افزایش فروش نفت در دهه پنجاه رویاهای محمدرضا پهلوی درباره ارتش و خریدهای نظامی بیشتر و بیشتر می‌کرد. داگلاس مک آرتور دوم سفیر وقت امریکا در ایران در خاطرات خود درباره اشتباهات شاه در این رابطه می‌گوید.
به بهانه روز ارتش
درباره ارتباط ارتش و قدرت سیاسی و جایگاه آن در دوره پهلوی اول و دوم مقالات مختلفی به رشته تحریر درآمده‌اند. اما کمتر توجهی به عکس‌ها به عنوان سند صورت گرفته است. در این تصاویر چند نکته قابل توجه وجود دارد. یک مورد از این نکات را می توان با اشاره به لباس نظامیان عنوان کرد. بیشتر نظامیان داخل تصاویر نیروهای سرباز در ارتش هستند و نه فرماندهان رده بالا، سربازانی که از دل این مردم وارد نیروی ارتش شده بودند و پیوند و نزدیکی بیشتر با بدنه جامعه انقلابی داشتند. نکته دوم در این عکس‌ها، زاویه‌ها و نگاه عکاسان است که به طور مشخصی در تلاش هستند تا همراه شدن نیروهای ارتش را با مردم نشان دهند و به این طریق یا درصدد تشکر از آن‌ها یا در پی تعریف از آن‌ها به عنوان نوعی قهرمان بودند.
در جلسه یکشنبه 9 فروردین 1349، اردشیر زاهدی وزیر امور خارجه ایران با حضور در مجلس شورای ملی، به ایراد سخنانی در خصوص مجمع الجزایر بحرین پرداخت. این سخنان با واکنش محسن پزشکپور نماینده حزب پان ایرانیست در مجلس مواجه شد و وی با ذکر ادله و شواهد مسجل و مسلم تاریخی در حقانیت حاکمیت ایران بر بحرین و همچنین ارائه نکاتی در خصوص عدم آزادی بیان در بحرین به منظور استعلام دیدگاه‌ها و نظرات مردم با وجود خفقان و تزویر موجود در این منطقه، اقدامات دولت را مغایر با اصول حاکمیت ملی و مخالف با سیاست شاه در مصاحبه دهلی دانست و دولت را به واسطه این سهل انگاری و تعرض نسبت به اصول حاکمیت ملی مستحق استیضاح نمود.
از اکتبر 1973 تا اکتبر 2023؛ نیم قرن سیاست اعراب درباره اسرائیل
نیم قرن پس از جنگ یوم کیپور؛ سیاست‌های اعراب علیه اسرائیل چنان استحاله شد که نه تنها در عملیات طوفان الاقصی -فلسطینی‌ترین حمله تاریخی به رژیم صهیونیستی- اقداماتی از سوی اعراب صورت نگرفت بلکه کارشکنی‌هایی فراتر از حد انتظار انجام دادند. استحاله عربی تا جایی پیش رفت که در روزهای اخیر و طی حمله جمهوری اسلامی ایران به پایگاه‌های نظامی رژیم صهیونیستی، دولت اردن در حمایت از اسرائیل به مقابله ناموفق با پهپادها و موشک‌های ایرانی پرداخت.
بازجستی برای روابط رژیم پهلوی و رژیم صهیونیستی
یکی از بخشهای بسیار فعال دفتر نمایندگی اسرائیل در تهران، حوزۀ وابستۀ نظامی بود. که پیگیری روابط و همکاریهای نظامی بین ایران و اسرائیل از مهمترین وظایف این بخش بود. یعقوب نیمرودی اولین وابسته نظامی اسرائیل در ایران بود که علاوه بر حوزه نظامی، در فعالیتهای اطلاعاتی و جاسوسی، اقتصادی و بازرکانی، قاچاق اشیای عتیقه و ... نیز نقش گستردهای داشت، و البته جمع‌آوری کمک و اعانه برای اسرائیل در مراسم و جشنها و شب‌نشینی‌ها نیز فراموش نمی‌شد.
روایت محسن رفیقدوست از اولین گام‌های موشکی شدن ایران
«از خواهش تا غرش» روایتی از تلخ و شیرین پرونده موشکی ایران است. محسن رفیقدوست که در دهه شصت وزارت سپاه را برعهده داشت در خاطرات خود که در گنجینه تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به ثبت و ضبط رسانده است به اولین گام‌های موشکی ایران اشاره می‌کند.
به مناسبت عملیات تاریخی ایران علیه رژیم صهیونیستی
عملیات وعده صادق با رمز یا رسول‌الله از سوی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی در حمله به رژیم صهیونیستی طی هفت دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. به اذعان کارشناسان عملیات 26 فروردین 1403 بزرگترین حمله پهپادی تاریخ لقب گرفت. اما این تنها پاسخ ایران به جنایات دشمنان در چهل و پنج سال گذشته نبوده است. پاسخ موشکی ایران به دشمن بعثی در جنگ شهرها، حمله به مقر منافقین در پادگان اشرف، عملیات رضوان انتقام ترور شهید صیاد شیرازی، عملیات لیلةالقدر، عملیات ضربت محرم، عملیات شهید سلیمانی، حمله به مقر صهیونیست‌ها در اربیل عراق، عملیات ربیع 1 و 2 و عملیات دی ماه 1402 در انتقام خون شهدای کرمان و راسک از جمله پاسخ‌های سخت ایران در چهار دهه گذشته است.
از تشییع تا چهلم اسدالله علم
علم در تاریخ 25 فروردین 1357 در سن پنجاه و هشت سالگی در گذشت. بر طبق اسناد، خانواده علم در حرم مطهر امام رضا(ع) دارای مقبره خانوادگی هستند که وی نیر در همان محل دفن می‌شود. طبق این سند تاریخ فوت علم 25 فروردین ماه 57 بیان شده است که با توجه به مرگ وی در نیویورک، با دو روز تاخیر یعنی 27 فروردین به خاک سپرده می شود.
