مرکز اسناد انقلاب اسلامی

روایت مطبوعات از یک دیدار ناگهانی

روزنامه کیهان در شماره 28 فروردین 1358 عکس حضور از پیش اعلام نشده حاج سید احمد خمینی در دفتر تعطیل شده آیت الله طالقانی و دیدار او با فرزند آیت الله طالقانی را منتشر کرد.

از تشییع تا چهلم اسدالله علم

علم در تاریخ 25 فروردین 1357 در سن پنجاه و هشت سالگی در گذشت. بر طبق اسناد، خانواده علم در حرم مطهر امام رضا(ع) دارای مقبره خانوادگی هستند که وی نیر در همان محل دفن می‌شود. طبق این سند تاریخ فوت علم 25 فروردین ماه 57 بیان شده است که با توجه به مرگ وی در نیویورک، با دو روز تاخیر یعنی 27 فروردین به خاک سپرده می شود.

راستی آزمایی یک ادعا

اخیراً در فضای مجازی قطعه فیلمی از یکی از سخنرانان مذهبی منتشر شد که در آن ادعا شده؛ امام خمینی در زمانی که در تبعید و خارج از ایران بوده است(یعنی سال 1343 به بعد) به واسطه آقای عراقی(یکی از مبارزین انقلاب) از طیب درخواست می‌کند که سالگرد عزاداری 15 خرداد 1342 از بین نرود. اما اصل داستان از چه قرار است؟

به مناسبت روز قدس

یکی از ابتکارات انقلاب اسلامی، تعیین آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز قدس توسط امام خمینی است. اما در داخل ایران روز قدس از ابعاد دیگری هم قابل توجه است. از سوی دیگر روز قدس باعث می شود که همه جریان های سیاسی برای فلسطین در کنار یک دیگر قرار بگیرند. جریان ها و گروه های سیاسی داخل ایران هرچند در مسائل سیاسی با یکدیگر تفاوت دیدگاه دارند اما برای آرمان فسلطین همگی یک صدا و همراه یک دیگر هستند. این هم­صدایی از گروه های سیاسی مختلف داخل ایران یکی دیگر از ابتکارات امام خمینی است که می توانست با ایده های خود همیشه عامل وحدت در کشور باشد.

اختلاف‌ نظر درباره سوال رفراندوم در فرودرین 58

هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 امام خمینی بنیانگذار این انقلاب، اعلام کرد که درباره ماهیت نظام سیاسی انقلاب مستقیما به رای مردم مراجعه خواهد شد. به همین علت یکی از مباحث مهم آن دوره، مربوط به برگزاری یک رفراندوم در ایران بود که توسط شورای انقلاب و در دولت موقت پیگیری می شد.

برنامه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در ماه مبارک رمضان

در ماه رمضان سال 1359، سلسله سخنرانی‌هایی در جامعةالصادق توسط سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی برگزار می‌شد که طیف سخنران‌های آن بسیار متنوع بودند، کسانی همچون اکبر هاشمی رفسنجانی تا غلامعلی حدادعادل. این تکثر در موضوعات سخنرانی‌ها نیز بازتاب یافته، موضوعاتی همچون روحانیت تا ملی‌گرایی.

پیام زعیم حوزه نجف درباره فاجعه فیضیه قم

همزمان با تحریم عید نوروز 1342 از جانب امام خمینی، رژیم پهلوی رودررویی آشکار خود را در مقابل روحانیت آغاز کرد. دو فروردین­ماه، در جریان برگزاری مراسم عزاداری شهادت امام صادق(ع) نیروهای ساواک در لباس غیرنظامی با هتک حرمت علما و مراجع تقلید به مدرسه فیضیه حمله برده و طلاب را مورد ضرب و شتم قرار دادند. هم­زمان با فاجعه فیضیه قم، عوامل رژیم شاه به مدرسه طالبیه تبریز نیز حمله ­کرده و چند تن از مردم در این حادثه مجروح و یا شهید شدند. بعد از این فجایع مراجع  و علمای نجف نیز در همدردی با مراجع قم اعلامیه‌هایی صادر کردند. یکی از این پیام‌ها اعلامیه بسیار مهم آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی در پاسخ به نامه برخی علما در اردیبهشت 1342 بود.

اولین بزرگداشت دکتر مصدق پس از انقلاب اسلامی در 14 اسفند 57

چهاردهم اسفند 1357احمدآباد مستوفی شاهد برپایی مراسم تجلیل از دکتر محمد مصدق بود که همزمان با سالروز درگذشت دکتر مصدق برگزار شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، برای نخستین بار بود که چنین تدارکی دیده می‌شد؛ به همین خاطر جریانهای سیاسی مختلف، انواع فراخوان را برای دعوت مردم در رسانه‌های آن موقع منتشر می‌کردند. نقطه مشترک همه این دعوتها نیز، «اجتماع علاقمندان به آرمانهای ضداستعماری و ضد امپریالیستی» بود.

بازتاب غائله 14 اسفند 59 در مطبوعات خارجی

غائله 14 اسفند 1359 در رسانه‌های خارجی به خصوص کشورهای عربی و اروپایی بازتاب داشت. روزنامه الابناء در صفحه اول خود با تیتر درشت می‌نویسد: درگیری بخاطر سلطه در ایران شدت گرفت. خلخالی خواستار محاکمه و عزل بنی‌صدر شده است. روزنامه الوطن با تیتر درشت می‌نویسد: خلخالی خواستار محاکمه بنی‌صدر شده است و رفسنجانی برادر خمینی را به توطئه علیه دولت متهم کرده است. روزنامه السیاسه در این رابطه با تیتر درشت می‌نویسد: عملیات تقسیم ایران آغاز شده است.

به مناسبت سالگرد درگذشت دکتر محمد مصدق؛ دستورالعمل شهربانی و ساواک برای تشییع وی + سند

محمد مصدق پس از کودتای 28 مرداد 1332 از سمت نخست‌وزیری برکنار و پس از محاکمه در دادگاه نظامی به سه سال حبس محکوم شد. مصدق با تبعید به قلعۀ احمدآباد تا پایان عمر در آنجا محصور بود و در 14 اسفند 1345 براثر سرطان در 84 سالگی درگذشت ودر ملک شخصی خودش در احمدآباد دفن شد. نظارت ساواک و شهربانی رژیم پهلوی بر وضعیت مصدق نه تنها تا آخرین روزهای عمر او ادامه داشت بلکه برگزاری مراسم دفن و سالگرد وی نیز با کنترل و مراقبت همراه بود.

دو هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛

15 روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، روزنامه‌ها از برگزاری دیدار خصوصی امام خمینی و آیت الله طالقانی پشت درهای بسته خبر دادند. برخی روزنامه مدت زمان این مذاکرات محرمانه را یک ساعت و برخی دیگر، دو ساعت ذکر کردند.

انتشار برای نخستین‌بار | انقلاب ایران به روایت اسناد محرمانه امریکا 5

برژینسکی مشاور ارشد کارتر طرح یک اقدام نظامی در جهت انتقام از تسخیر سفارت را آماده کرد و در قالب گزارش «اتاق سیاه» به ارائه داد. دستخط کارتر بر حاشیه این پیشنهاد نشان از اهمیت آن دارد. این گزارش حاوی تصویری بسیار رعب‌آور از فضای داخلی ایران است و به احتمالاتی همچون جنگ داخلی، تجزیه و دخالت نظامی اتحاد جماهیر شوروی می‌پردازد، در پایان پیشنهاداتی برای کارتر در جهت تأمین منافع آمریکا و حفاظت از آمریکایی‌های ساکن در ایران ارائه کرده است. این پیشنهادها از همکاری و تحریک برخی قبایل و طوائف ایرانی تا تحریک گروهی از ایرانیان ساکن در آمریکا برای تشکیل دولت جایگزین و حتی دخالت مستقیم نظامی آمریکا در ایران را شامل می‌شود.

ویژه‌نامه " انتخابات مجلس"

یکی از مهمترین چالش‌هایی که همواره در ادوار مختلف تاریخ مجالس ایران گریبانگیر آن بوده، مساله تقلبات انتخاباتی است. اهمیت این موضوع و پیش‌بینی وجود مشکلات انتخاباتی موجب گردید که در زمان نگارش نظامنامه اول(قانون انتخابات)، ماده دهم و یازدهم به این مساله اختصاص یافته و در این مواد قید گردد که شکایات از نحوه انتخابات مناطق مختلف، توسط انجمن‌های ایالتی مورد رسیدگی قرار گیرد و چنانچه شکایتی از انجمن‌های محلی باشد، به این انجمن‌ها ارجاع شود و در صورت عدم بررسی و نتیجه مورد نظر، به مجلس شورای ملی فرستاده شود. این موضوع در مواد 53 و 54 نظامنامه دو درجه‌ای و ماده‌های 45 و 46 نظامنامه یک درجه‌ای نیز مورد اشاره قرار گرفت.

گزارش تاریخی؛ 60 سال پس از فیضیه

بیش از 60 سال از فاجعه فیضیه در فروردین 1342 می‌گذرد؛ اما همچنان مانند دیگر وقایع تاریخی مناقشات زیادی پیرامون آن شکل گرفته است. در دوم فروردین 1342 عمال رژیم پهلوی با حمله به مراسم عزاداری شهادت امام صادق(علیه‌السلام) که از سوی آیت‌الله گلپایگانی در مدرسه فیضیه برگزار شده بود؛ دست به هتک حرمت بزرگی زدند. علاوه بر آتش زدن قرآن، ادعیه و عمامه طلاب و اهانت به مرجعیت شیعه این حادثه منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از طلبه‌ها و مردم شد. ساواک در گزارش‌ خود به کلیه استاسیون‌های[ایستگاه‌های] خارج از کشور در 11 فروردین 1342 علی‌رغم تحریف ماجرا به کشته شدن یک نفر در این واقعه و همچنین کشته شدن دو نفر در واقعه مدرسه طالبیه تبریز اذعان می‌کند.

انتشار برای نخستین‌بار | انقلاب ایران به روایت اسناد محرمانه امریکا 3

کمتر از یک هفته از مکالمه برژینسکی با شاه، سفیر آمریکا در تهران ویلیام سالیوان گزارش مفصلی به واشنگتن فرستاد و در آن از احتمال ایرانِ بدون حکومت محمدرضا پهلوی سخن گفت. او در این گزارش از «مفید بودن» اندیشیدن به این ایده نوشت که «شاید حالا وقتش رسیده باشد که احتمالات غیرممکنی را تصور کنیم که پیش‌ازاین حتی ذهنمان هم بدان‌ها خطور نمی‌کرد».

به روایت مطبوعات

خبرگزاری آسوشیتدپرس که یکی از بزرگترین خبرگزاری های جهان که در آمریکا فعالیت دارد، 30 دی 1357 گزارشی درباره صورت اموال خاندان سلطنتی در ایران منتشر کرد.

به مناسبت سالروز فرار محمدرضا پهلوی

شاه سه روز پیش از خروج همیشگی‌اش از ایران، در 23 دی ماه، با تشکیل شورای سلطنت، تمامی وظایف سلطنت را واگذار کرد و سه روز بعد از ایران خارج شد. امام خمینی در کنفرانسی خبری که همان روز با حضور خبرنگاران در نوفل لوشاتو برگزار شد، خروج شاه از کشور را «طلیعه پیروزی» نامید و آن را به ملت ایران تبریک گفت، اما ایشان «خلع سلطه اجانب» را خبری مهم‌تر از خروج شاه از کشور نامید و از مردم خواست با کنار گذاشتن اختلافات حزبی و مسلکی، همه با هم برای ساختن این ویرانه، دست به دست هم دهند.

انتشار برای نخستین‌بار | انقلاب ایران به روایت اسناد محرمانه امریکا 2

این مکالمه عجیب‌وغریب که شش دقیقه طول کشید، نشان‌دهنده سردرگمی و بلاتکلیفی واشنگتن درباره وضعیت و آینده ایران هم هست. برژینسکی چند بار تأکید می‌کند که از شاه و دولت پهلوی حمایت می‌کند و تصریح می‌کند که کارتر هیچ قصدی برای اقدام بر خلاف میل و تصمیم شاه ایران ندارد. بااین‌حال، برژینسکی نمی‌تواند نگرانی خود را از وضعیت ایران پنهان کند: «البته اگر دولت پهلوی امتیازات و حمایت‌های بی‌حسابی اعطا کند می‌تواند منجر به بروز انفجار بزرگ‌تر اعتراضات در ایران شود»

روایت اسناد منتشر نشده از حساسیت ساواک بر نام و یاد جهان‌پهلوان تختی

جهان پهلوان غلامرضا تختی، حساسیت ویژه‌ای برای ساواک داشت و به گواه اسناد بسیاری که در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است، همواره تحت مراقبت‌های شدید امنیتی قرار داشت. هنگامی که جهان پهلوان در 17 دی ماه سال 46 درگذشت، ساواک دست از این حساسیت‌ها و مراقبت‌ها برنداشت.

نقدی بر خاطرات شیخ علی‌اصغر مروارید

در همین رابطه در گزارش‌های اسناد از آذر ماه 1357 نکات مهمی درباره نقش آیت‌الله بهشتی در مدیریت نهضت اسلامی دارد. در یکی از آن‌ها «محمد حسینی بهشتی» را «رهبر سایر روحانیون طرفدار [امام] خمینی» معرفی می‌کند. در سند دیگر گزارشگر ساواک در 1357/9/25 است تعبیر «مغز گردانندگان فعالیت‌های [امام] خمینی در ایران» را برای شهید بهشتی به کار می‌گیرد.