بازخوانی
پاییز 1357 با اوجگیری مبارزات و اعتصابات مردم ایران همراه بود. تقارن مناسبتهای مذهبی با مبارزات انقلابی مردم به گسترش این اعتراضات میافزود. روایتهای تاریخی حاکی از اقدامات مردم شهرهای مختلف در 28 آبان ماه 1357 همزمان با عید غدیر است. کنسولگری امریکا در شیراز کشتار مردم آن شهر را به فاجعهای همچون میدان ژاله تهران شبیه میداند. روحانیت و دانشگاهیان اهواز نیز اقدام جشن عید غدیر را تحریم میکنند. انقلابیون زاهدان با مدیریت روحانیت توطئه رژیم پهلوی برای تفرقهانگیزی بین شیعه و سنی را خنثی میکند. علاوه بر این تظاهرات و اعتصابات در اکثر شهرهای کشور جریان دارد.
قرارداد انحصار تنباکوی ایران در 27 رجب 1308ق به امضای سرهانری ولف سفير انگليس در ايران رسيد و سپس ناصرالدین شاه آن را امضا كرد. در اين قرارداد پنجاه ساله نه منافع دولت و نه منافع ملت و نه استقلال ايران، هيچكدام در نظر گرفته نشد. مردم شیراز به رهبری سید علیاکبر فالاسیری به حضور اتباع انگلیسی واکنش نشان دادند. پس از آن مردم تبریز قیام دیگری را علیه قرارداد تنباکو رقم زدند. علمای اصفهان نیز با فتوای تحریم تنباکو به حمایت مردم برخاستند. تهرانیها هم با زعامت میرزا حسن آشتیانی و خطابههای آتشین فاضل دربندی به این قرارداد واکنش نشان دادند. در قزوين و يزد و كاشان نيز تظاهراتی برضد شركت رژی بهوقوع پیوست و در خراسان به رهبری حاجشيخ محمدتقی بجنوردی و حاج ميرزا حبيب مجتهد شهيدی، مردم دكانها و بازار را بستند و تظاهراتی نيز به پا داشتند.
بازخوانی حوادث اردیبهشت 57
روز 19 اردیبهشت 57 اعتراضات و گرامیداشت شهدای یزد، جهرم و اهواز به اوج خود رسید. كیهان نوشت: «23 شهر دیروز و امروز شاهد تظاهرات و شورش بود. موج آشوب و بلوای خونین در قم و تبریز صدها تظاهركننده در شهرهای مختلف دستگیر و دهها نفر به شدت مجروح شدند». بر مبنای گزارش كیهان در شهرهای قم، تهران، تبریز، اصفهان، بابل، شمیران، كرمان، ساری، یزد، اهواز، همدان، كرج، كرمانشاه، بهبهان، كاشان، مشهد، شیراز، كازرون، زاهدان، بیدگل، قزوین، اردبیل و زنجان، تظاهرات، درگیری و اعتصاب برقرار بود. قیام مردم ایران در روز بیستم نیز ادامه یافت. وقایع این دو روز چنان رژیم را به عكسالعمل واداشت كه شاه سفر خود را به مجارستان و بلغارستان به تعویق انداخت و دولت طی اولتیماتوم شدیداللحنی انقلابیون را مورد تهدید قرار داد.
حجتالاسلام سید احمد کلانتر در شهریور 1344 دستگیر و با قید کفیل آزاد گردید. چهار ماه بعد مجدداً دستگیر و به سه ماه حبس محکوم و در سال 1345 به اتهام فعالیتهای مضره برای مدت 4 ماه به فردوس واقع در استان خراسان جنوبی تبعید شد. در سال 1348 در ساوه دستگیر و به چهار ماه و پانزده روز حبس محکوم شد. در خرداد سال 1349 به اتهام تحریک مردم در مراسم شهید آیتالله سعیدی، برای سه سال به زابل تبعید گردید که به علت فعالیت در آنجا، به سراوان منتقل شد و در آنجا نیز به اتهام اهانت به شاه دستگیر و به دو سال حبس تأدیبی محکوم شد. در خرداد 1354 به اتهام شرکت در تظاهرات مدرسه فیضیه دستگیر، ولی تبرئه شد. او در سال 57 که با تعداد دیگری از مبارزین روحانی در انارک نائین تبعید بود، جهت تداوم مبارزه محل تبعید را ترک و به قم وارد شد و در 14 /9 /57 در تظاهرات بر اثر برخورد گلوله مجروح شد.
گزارش تاریخی
خبر آزادی امام خمینی موجی از احساسات را در قم و سرتاسر ایران به دنبال آورد. بازار تهران روز بیستم فروردین را جشن اعلام كرد. بازار تجریش با یك دستگاه اتوبوس برای زیارت امام خمینی به طرف قم حركت كردند. در خرمآباد نیز طلاب حوزهی علمیه با صدور اطلاعیهای از مردم دعوت كردند تا در مجلس جشنی كه در مسجد سلطانی برقرار میشود، شركت نمایند. در اصفهان نیز از همان روز اول آزادی امام خمینی، مغازههای بازار ضمن چراغانی و نصب پرچم و زدن تصاویر امام به جشن پرداختند و تعدادی نیز برای زیارت امام عازم قم شدند. در همدان نیز مجالس جشنی برقرار شد كه سخنرانان به افشای رژیم شاه پرداختند.
بنابر اسناد و مدارک موجود، گروه انقلابی ابوذر از جوانانی تشکیل شد که میانگین سنی آنها در حدود 20 سال بود. گروه انقلابی ابوذر اهدافی از جمله: حفظ اسلام و مذهب شیعه، مبارزه با فقر و کمک به نیازمندان، مقابله با استعمار و امریکا و مبارزه با فساد اخلاقی را برای خود ترسیم کرده بودند. اعضای گروه ابوذر هرگز در چارچوب نهاوند محدود نشدند و برای انجام اقدامات خود با انقلابیون چند شهر دیگر نیز ارتباط گرفتند. سال 1352 اعضای گروه توسط ساواک دستگیر میشوند، ساواک علاوه بر دستگیری و محاکمه اعضای اصلی گروه ابوذر، تا آخرین رگهها و مرتبطین گروه ابوذر را که حتی دارای انگیزههای سیاسی و مبارزاتی نبودند را شناسایی و دستگیر کرد و سرانجام این پرونده را در سال 1352 مختومه اعلام کرد.
مبارزات مردم کرمانشاه در بهمن 1357
مردم کرمانشاه در روز 22 بهمنماه دست به راهپیماییای عظیم و مردمی زدند که در آن دهها هزار زن و مرد کرمانشاهی حضور داشتند. در پایان این مراسم عظیم و نمایش باشکوه مردمی، قطعنامهای قرائت شد و به تصویب رسید که درخواستهای انقلابیون و مردم کرمانشاه در آن انعکاس یافتهبود. یکی از این درخواستها استعفای دستهجمعی نمایندگان کرمانشاه از سمت نمایندگی مجلس شورای ملی بود. همچنین مردم کرمانشاه حمایت قاطع خود را از تشکیل دولت موقت به دستور امامخمینی و به ریاست مهندس مهدی بازرگان اعلام کردند و آیتالله عبدالجلیل جلیلی در پایان این مراسم سخنرانی کرد. تظاهرکنندگان پس از صدور قطعنامه و سخنرانی، بعدازظهر بهسوی باغ فردوس شهر کرمانشاه به حرکت درآمدند، بر مزار شهدای این شهر حاضر شدند.
انقلاب اسلامی در استان مرکزی
«پزشکان اراک به عنوان اعتراض به حمله ماموران به بیمارستانها به راهپیمایی در خیابانهای این شهر پرداختند. و با صدور قطعنامه ای ضمن اعلام همبستگی با ملت مبارز ایران، یادآور شدند که در روزهای 26 و 27 و 28 دی ماه بیماران را به طور رایگان درمان خواهند نمود».
حرم حضرت احمد بن موسی الکاظم(ع) در تاریخ معاصر نقش محوری در مبارزات مردم علیه ظلم داشته است. در جنبش مشروطه خواهی، حرم شاهچراغ محلی برای تحصن مردم بود. این مکان، در دوران رضاخان، تجاوز قوای متفقین به ایران و ایام نهضت ملی نفت نیز ملجاء مردم بود. در ایام انقلاب نیز این مکان مقدس، نقطه شروع اغلب تظاهرات، محل تحصن علما و مردم و مکانی برای روشنگری و افشای جنایتهای رژیم پهلوی بود.
انقلاب اسلامی در کرمان
مردم كرمان از ساعت 10 صبح 57/7/24 به دعوت روحانیون شهر در مسجد جامع تجمع كردند تا یاد شهدای میدان ژاله تهران را پاس بدارند. ساعت 11:30 هنوز واعظ، آقای صمدانی در حال سخنرانی بود كه عدهای به مسجد حمله كردند. ابتدا دو در ورودی مسجد را با روی هم ریختن دوچرخه و موتورسیكلتهای مردم به آتش كشیدند. چماقبهدستان مردم بیسلاح را زیر ضربات چماق، زنجیر، پنجه بوكس و چاقو گرفتند. جمعیت دفاع از حقوق بشر ایرانی پس از تحقیقات در مورد علّت حادثه با صدور اطلاعیهای اعلام كرد كه طرح توطئهی كرمان در استانداری با حضور مقامات دولتی ریخته شده است.آتشی كه رژیم نابخردانه در مسجد جامع كرمان برافروخت شعلههایش چنان گسترش پیدا كرد كه تا عمق اركان رژیم نفوذ پیدا كرد و بعد از آن یك روز آرام را ندید.
سید عبدالله بلادی بوشهری، عالم مبارز و دانشمند كثیرالتألیف است. آموختههای بلادی در نجوم جدید، زمینهساز مباحثات علمی او با سید هبهالدین شهرستانی و تألیف الاسلام و الهیئه شهرستانی شد كه بلادی بر آن مقدمهای نوشت. وی به سبب رابطه نزدیكی كه با «انجمن اتحاد اسلام» بوشهر داشت، خدمات فراوانی به جنبش مشروطیت كرد. در فاصله سالهای انقلاب مشروطیت تا شروع جنگ جهانی اول، همراه با رئیس علی دلواری و یارانش، به تدریج بر دامنه مبارزه و مقابله با حضور انگلیسیها در جنوب ایران افزود تا بدانجا كه انگلیسیها قصد ترور وی را داشتند. در دوران رضاشاه نیز بلادی در چند مقطع به مقابله برخاست، در ماجرای قتل چند تن از زائران ایرانی خانه خدا به دست وهابیها رساله تشجیع دلیران یا نهضت ایران را تألیف كرد و به افشای ماهیت حكومت وهابی پرداخت و خواستار بینالمللی كردن مكه و مدینه شد.
کردستان، دیار دلیران کرد، نقش ویژهای در پیروزی انقلاب اسلامی داشته است. مردمان کردستان شهدای بسیاری را در راه انقلاب هدیه دادهاند. شهید ماموستا امین حیدری، شهید ماموستا محیالدین بیانی، شهید ماموستا ملامحمد کریمیان، شهید ماموستا کریم مکیپور، شهید ماموستا صلاح الدین معاضدی، شهید ماموستا محمد رشید علومی و شهدای دیگری از این منطقه به درجه رفیع شهادت رسیدند.
انقلاب اسلامی در گرگان
ایادی رژیم که حضور شهید مدنی در گنبد کاووس را مغایر با منافع خود میدیدند، به تکاپو افتادند تا به هر طریقی که شده وی را از گنبدکاووس دورگردانند. آنان با گوشزد کردن اینکه گنبد کاووس شهری مرزی است و اینگونه اقدامات، تبعات خطرناکی دارد، حضور شهید مدنی را در شهر به مصحلت ندانسته خواستار تبعید وی به نقطهای دیگر شدند. در نامهای که شهربانی گنبد کاووس در این زمینه به فرمانداری خرم آباد ارسال کرد تأکید نمود: «مشارالیه (مدنی) از تاریخی که وارد گنبد کاووس شد، مرتباً با روحانیون این منطقه تردد مینماید و باطلاب مدرسهی علمیهی منتظریه در تماس میباشد؛ بنابراین اقامت وی در این شهر به هیچ وجه به مصلحت نمیباشد».
اشغال ایران در جنگ دوم جهانی توسط قوای بیگانه، از نقاط تاریک تاریخ ایران است. حضور ارتش بیگانه در خاک ایران خسارتهای بسیاری برای مردم به ارمغان آورد. در آن شرایط که دولت مرکزی نیز ناکارآمد بود و ارتش رضاخان هرگز نتوانست از مرزهای کشور پشتیبانی کند، مردم در سختی و تنگنا قرار گرفتند. پس از اشغال ایران، وضعیت اسفناک و بحرانی بر شهرها و روستاها حاکم شد. انبارهای غله و آذوقه توسط اشغالگران ضبط گردید و به دنبال آن قحطی و گرسنگی به شکل گستردهای در همه مناطق شایع شد.
روز سوم شهریور 1320 متفقین از شمال و جنوب به ایران حمله كردند. در شمال نیروهای شوروی در سه ستون وارد خاك ایران شدند: ستون اول رضاییه و تبریز را تصرف كرد. ستون دوم پس از تصرف چند شهر گیلان و مازندران از راه قزوین عازم تهران و ستون سوم از سمت بندرشاه وارد خاك ایران شد و با تصرف گرگان تا سمنان پیش رفت. همزمان با جنگ جهانی دوم و حضور روسها در گرگانودشت از شهریور 1230تا اواسط این دهه تبعاتی را نیز با خود بههمراه داشت. آنان فرمانداری گرگان را تحت فشار قرار دادند تا «...در محوطهی كارخانهی برنج دو دستگاه انبار بزرگ و یك گاراژ و یك ساختمان مسكونی و شش دستگاه ساختمانی مسكونی...» را در اختیار آنها قرار دهند و نیز مقدار 381 مترمربع شیشه برای درب و پنجرههای سربازخانه را برای آنها نصب كنند.
یادی از عالم مجاهد و مبارز صادق
علی موحدى ساوجى در سال 1322 در شهرستان ساوه متولد شد. پس از سپری کردن دوران مدرسه در سال 1340 با ورود به حوزه علمیه مشهد به سلک طلبگی درآمد.با آغاز نهضت امام خمینی در سال 1342 به روشنگری سیاسی پرداخت. نطق آتشین او پس از قیام 15 خرداد در ساوه موجبات دستگیری وی را فراهم آورد.در سال 1343 با مهاجرت به قم توسط آقاى خلخالى به خدمت امام خمینی رسيد.در سال 1354 امامت مسجد محمديه شميرانات را عهدهدار شد و در سال 1355 در تأسيس بنياد نهجالبلاغه شركت فعال داشت. همچنين در سال 1356 در کنار شخصیتهای برجستهای نظیر آیات مطهری، بهشتی و مفتح به تاسیس جامعه روحانیت مبارز پرداخت.
پیروزی انقلاب اسلامی، حاصل شجاعت و رشادت مردمی بود که تا پای جان حامی رهبری نهضت بودند و همواره از ارزشهای انقلاب دفاع کردند. شهدای سالهای مبارزه با استبداد پهلوی از پیشگامان مبارزه با جور و ستم هستند.
بررسی تاریخ معاصر نشان از آن دارد که مردم مشهد همواره حرم مطهر امام رضا علیهالسلام را کانون مبارزه علیه استبداد و استکبار قرار میدادند. آنها در اعتراض به امتیازنامه رژی در مسجد گوهرشاد اجتماع كردند، به دنبال حوادث دوران استبداد صغیر بار دیگر مردم در حرم متحصن شدند. در دوران رضاخان نیز، حرم مطهر امام رضا علیهالسلام همچنان محلی برای دادخواهی مردم محسوب میشد، که مهمترین آن قیام گوهرشاد است. با آغاز نهضت امام خمینی، مردم بار دیگر در مواقع حساس نهضت و برای گسترش مبارزات خود، حرم مطهر امام رضا علیهالسلام را بهترین مکان برای مبارزه میدانستند. آنها در مواق حساس نهضت به حرم پناه میبردند و مبارزات خود را سامان میدادند.
اگر چه شيخ ابراهيم زنجانى، سه دوره نمايندهى زنجان در مجلس شوراى ملى (از دورهى اول تا چهارم)، با صدور حكم سهمگين اعدام شيخ فضل الله نورى نام زشتى از خود بر جاى گذاشت، ولى واقعيت آن است كه وى يكى از بازيگران سياسى در دوران مشروطه بود.
انقلاب اسلامی در ارومیه
به دنبال تغيير مواضع ايدئولوژيك سازمان مجاهدين خلق به عنوان يكي از گروههاي مذهبي مسلح، پر كردن خلأ ناشي از غلتيدن اين نيروها در دامن كمونيسم ضروري مينمود. هيئت منتظرين حضرت بقيةالله اروميه هم به دنبال احساس اين خلأ دست به اقداماتي زد و با الگوگيري از رهنمودهاي امام خميني و آيتالله طالقاني، در 14 فروردين 1355ش تشكيل گروهي موسوم به گروه 14م را اعلام كرد. علت اطلاق عنوان گروه چهارده معصوم اين بود كه اين گروه، فعاليتهاي خود را با الگوگيري از آموزههاي اهل بيت آغاز كردند، ولي به علت اينكه نام نامي ائمه خدشهدار نگردد و نيز ساواك نتواند در آن نفوذ نمايد، عنوان آن را بهصورت مستعار گروه 14 م موسوم كردند.