پایگاه مركز اسناد انقلاب اسلامی؛ نشست بررسی "تأثیر ارتباط سینما و مراكز تخصصی و تحقیقاتی در تولید آثار سینمایی" با بررسی موضوعی فیلم "سیانور" با حضور بهروز شعیبی، كارگردان، مسعود احمدیان، نویسنده، سیدمحمودرضوی، تهیه كننده و صفاءالدین تبرائیان مشاور تاریخی فیلم سیانور در غرفه مركز اسناد انقلاب اسلامی در بیست و نهمین دوره نمایشگاه بینالمللی كتاب تهران برگزار شد.
در ابتدا این نشت صفاءالدین تبرائیان، مشاور تاریخی فیلم سیانور درمورد سازمان مجاهدین خلق و نحوه تاسیس آن گفت: سازمان مجاهدین خلق در سال 44 و در شرایطی بنیانگذاری شد كه رژیم پهلوی باب هرگونه فعالیت مسالمتآمیز را مسدود كرده بود و به ناگزیر اعضای این تشكل مبارزه مسلحانه را سرلوحه فعالیتهای خود قرار دادند. اما این سازمان به مرور زمان با توجه به سیر تحولات سیاسی ایران دچار تغییر و تحول شد.
وی افزود: در سال 53 سازمان طی یك بیانیه با بیان اینكه اسلام هیچ برنامهای برای حل مشكلات سیاسی جامعه ایران ندارد تغییر ایدئولوژیك خود را اعلام كرد و به ایدئولوژی ماركسیستی گرایش پیدا كردند. از همین دوران شاهد قلع و قمعها و حذف فیزیكی در داخل سازمان هستیم.
*** تحقیقات ارزنده مركز اسناد انقلاب اسلامی برای ما بسیار راهگشا بود
مسعود احمدیان نویسنده سیانور نیز به محدود بودن منابع موجود درمورد سازمان مجاهدین در زمان نگارش فیلمنامه اشاره كرد و گفت: زمانی كه بحثهای تحقیقاتی ابتدایی فیلم سیانور شروع شد در رابطه با فعالیتهای این سازمان تنها چند كتاب وجود داشت: كتاب دو جلدی لطفالله میثمی، كتاب آقای عزتشاهی و كتاب آقای احمد احمد؛ به علاوه شخصیتهای تاریخی هم یا نمیخواستند به این بحث ورود كنند و یا در شرایط گفتگو نبودند تا اینكه مركز اسناد انقلاب اسلامی مجموعه تحقیقات ارزندهای را به بازار عرضه كرد كه برای ما بسیار راهگشا بود.
احمدیان در پاسخ به این پرسش كه چرا به تغییر ایدئولوژیك و نقش تقی شهرام در این مورد پرداخته نشد، گفت: امروز تحلیلهای متعددی راجعبه تغییر ایدئولوژیك سازمان وجود دارد؛ گروهی معتقدند كه مباحث ایدئولوژیكی كه بنیانگذاران اولیه سازمان مطرح میكردند ریشه در آرای مهدی بازرگان دارد اما آنچه كه دغدغه اصلی ما بود این بود كه نسل جدید را كه سالها با آن فضا فاصله دارد در ابتدا بتواند اشخاص را شناسایی كند و با موضع طرفین آشنا شود و در بستری كه خلق شده است بتوانیم به دو شخصیت كاملا متمایز از این سازمان یعنی شهید مجید شریفواقفی و شهید صمدیهلباف ادای دین كنیم.
وی با بیان اینكه ما در وهله اول تلاش كردیم كه انصاف را رعایت كنیم، تصریح كرد: در رابطه با تغییر ایدئولوژیك سازمان و تقی شهرام هم متاسفانه زوایای پنهان فراوانی وجود دارد؛ از طرف دیگر پس از گذشت چهل سال هنوز هم نمیتوان با قطعیت در مورد این مسائل صحبت كرد و حتی اسناد متقن در این خصوص منتشر نشده است. اگر با نگاه محققانه به تاریخ جنبشهای چریكی بنگریم هیچ حرف قاطعانهای راجعبه هیچیك از این افراد نیست.
*** در فیلم سیانور هیچجا نقض تاریخ نداشتیم
در ادامه بهروز شعیبی كارگردان و بازیگر فیلم سیانور ویژگی این فیلم را روایت صادقانه تاریخ و بدون قضاوت دانست و درمورد عدم پرداخت فیلم به شخصیت تقی شهرام و تغییر ایدئولوژیك سازمان گفت: واقعیت این است كه با توجه به گستردگی موضوع، پرداختن به تمام مسائل در یك فیلم 90 دقیقهای ممكن نیست. همچنین در سینمای داستانی باید یك خط قصه و نوع روایتی را پیش رو داشته باشید كه مخاطب به تماشای فیلم بنشیند و ما هم این خط قصه را برگزیدیم و درواقع نوع قصهگویی ما در سیانور اینطور میطلبید.
شعیبی در پاسخ به انتقاد یكی از خبرنگاران در رابطه با نقش ساواك و نحوه به تصویر كشیدن ساده دستگیری وحید افراخته گفت: در رابطه با جنبههای منفی ساواك فیلم و سریالهای متنوعی ساخته شده است اما دستگیری وحید افراخته كاملا منطبق با واقعیت بود. در این فیلم ما هیچ جا نقض تاریخ نداشتیم. سیانور یك نگاه جدید به تاریخ معاصر است و نباید با پیشزمینهای كه از فیلمهای دیگر وجود دارد به آن نگاه كرد.
تبرائیان در ادامه نشست با تاكید بر این موضوع كه شبیهسازی و قرینهسازی تاریخی كار دشواری است، چند انتقاد را در رابطه به فیلم مطرح كرد.
وی درمورد تقی شهرام گفت: یك عنصر چریك كه دائما در حال تغییر محل زندگیاش است نمیتواند آنقدر كتاب داشته باشد به خصوص اینكه در آن دوران داشتن كتاب موجبات سوءظن نیروهای امنیتی را برمیانگیخت. همچنین معمولا پس از انجام ترور تماس گرفته و ترور را به گردن میگرفتند و نه قبل از انجام عملیات.
*** اگر منابع تولید شده از سوی مركز اسناد انقلاب اسلامی نبود فیلم «سیانور» نیز ساخته نمیشد
همچنین در این نشست، سید محمود رضوی، تهیه كننده فیلم سیانور درمورد انگیزههای ساخت این فیلم گفت: انگیزه اصلی ما پرداختن به بخشی از تاریخ معاصر بود كه در سینما بسیار كم به آن پرداخته میشود و ما به ندرت شاهد ساخت فیلمی با شخصیتهای واقعی هستیم.
وی گفت: مسعود احمدیان برای نگارش فیلمنامه «سیانور» هشت سال تحقیق كرد. همچنین بهروز شعیبی نیز برای كارگردانی این فیلم بیش از یك سال مطالعه و پژوهش كرد تا بتواند آشنایی كاملی با فضای آن دوره تاریخی داشته باشد. باید اشاره كنم كه در سینمای ایران فیلمهای بسیار كمی درباره تاریخ معاصر به ویژه درباره شخصیتهای تاریخی تولید شده و این ضعف بزرگی است.
تهیه كننده فیلم سینمایی سیانور اظهار داشت: اگر منابع تولید شده از سوی مركز اسناد انقلاب اسلامی نبود فیلم «سیانور» نیز ساخته نمیشد.
رضوی در رابطه با عدم استفاده از اسناد، منابع تاریخی و قابلیتهای مراكز پژوهشی در فیلمهای تاریخی اولین عامل را شتاب و عجله بیش از حد در ساخت فیلم دانست و گفت: این شتاب فرصت مطالعه و تحقیق را از تیم سازنده میگیرد و فیلم را به سمت تخیل سوق میدهد و البته دلیل دیگر بودجه ناكافی برای استفاده از مورخین و محققین است.