پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ فاجعه
17 شهریور 1357 که در تاریخ انقلاب اسلامی به "جمعه سیاه" مشهور شد یکی از وحشتناکترین فجایع
در قتلعام مردم توسط رژیم پهلوی است. اسناد، روایتها و شواهد تاریخی ابعاد مختلف این فاجعه بزرگ را به خوبی نشان میدهد.
از نکات قابل تامل در این رابطه روایتهای خبرنگاران خارجی و مطبوعات دنیا است. سایروس برآم خبرنگار خارجی که ترجمه کتاب او تحت عنوان «ایران و مبانی رهبری امام خمینی» چاپ شده است درباره حادثه 17 شهریور مینویسد: «ابتدا خاکارّههای آغشته به بنزین را که بر کف خیابان ریخته بودند آتش زدند و چون انبوه جمعیت هراسان در تلاطم افتاد چند اتومبیل و اتوبوس را مشتعل ساختند. سپس فروشگاه بزرگ خیابان فرحآباد را به آتش کشیدند.»
این گزارشگر ادامه میدهد: «آنگاه آتش مسلسلها را گشودند. بی خبر، بیامان و از همه سو. از زمین و از هوا. همه راههای گریز، همه کوچهها و خیابانهای فرعی را با تانک و زرهپوش مسدود کردند تا کسی را توان گریختن نباشد. هدف نه پراکندن مردم بود و نه مرعوب ساختن. همه گلولهها به قصد کشت شلیک میشد. حتی کسانی را که به خانههای دیگران پناه میبردند تعقیب میکردند و از پای درمیآوردند و حتی از رساندن خون به مجروحان و مصدومان هم جلوگیری میکردند. هنوز روز به نیمه نرسیده بود که هزاران تن شهید در خون پاک خود غلتید.
کشتار شرمآور و بیرحمانه جمعه سیاه دنیا را تکان داد. از آن پس بود که جهانیان به ماهیت واقعی رژیم و اصالت نهضت مردم ایران پی بردند. فیلم مستند پنجاه دقیقهای جمعه سیاه که حتی دقیقهای از آن هم تاکنون در ایران نشان داده نشده، بسیاری از سینماهای اروپا و امریکا را ماتمکده کرد!»
*منبع: علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، مجلد هفتم و هشتم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی