پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ فرایند تسخیر لانه جاسوسی در 13 آبان 1358 در شرایطی رخ داد که نظام نوپای جمهوری اسلامی هنوز در آغاز مسیر بود. در آن شرایط، دانشجویان پیرو خط امام، سفارت آمریکا را که در حقیقت به مثابه جاسوسخانه ایالات متحده عمل میکرد تسخیر کردند. شاید یکی از مهمترین سوالها در رابطه با این رخداد این باشد که: «آیا تسخیر لانه جاسوسی در نتیجه فضای احساسی حاکم رخ داد؟ یا اینکه این اقدام، یک تصمیم عقلانی در واکنش به دشمنیهای ریشهدار آمریکا علیه مردم ایران بود؟» صاحبنظران در گفتگو با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی به این پرسش پاسخ دادند.
جواد منصوری، فرمانده وقت سپاه در پاسخ به این سوال گفت: برای بررسی یک واقعه تاریخی ابتدای باید شرایط و اوضاع زمان آن اتفاق تاریخی را بررسی کنیم. پس از پیروزی انقلاب، جمهوری اسلامی در زمینه برقراری ارتباط با آمریکا اقدام خاصی انجام نداده بود اما از طرف دیگر آمریکاییها شیطنتهای زیادی را علیه جمهوری اسلامی انجام دادند. از طرفی تمایلات دولت موقت برای برقراری ارتباط با آمریکا جامعه را از برخورد قاطع مقابل شیطنتهای آمریکا ناامید کرده بود. تسخیر لانه جاسوسی با توجه به این شرایط یک کار عاقلانه بود، اما اهداف بعد از تسخیر مشخص نشده بود.
عباس عبدی از دانشجویان تسخیرکننده سفارت آمریکا هم گفت: تعریف امر احساسی و تمایز آن از امر عقلانی سختتر از آن است که ابتدا به نظر میآید. اگر عقلانی بودن را به معنای محاسبه کردن جزییات و کلیات بدانیم قطعا عقلانی بوده؛ ولی اگر احساس ناراحتی و توهینی که در پس رفتار آمریکاییها وجود دارد را ملاک قرار دهیم میتوان گفت حداقل در انگیزهها احساسی هم بوده است. سیاست چون امری است که در سپهر عمومی شکل میگیرد خالی از ریشهها و انگیزههای احساسی نیست و نمیتواند باشد. هر چند ذاتا باید مبتنی بر محاسبات عقلانی باشد.
سعید لیلاز، فعال سیاسی در این رابطه گفت: من معتقدم در تاریخ رویدادی وجود ندارد که از روی احساس، هیجان و عاطفه شکل بگیرد. در باره این رخداد هم چنین اعتقادی دارم. براساس حوادثی که در ماههای بعد از پیروزی انقلاب رخ داد، هیچ راهی جز تسخیر سفارت ایالات متحده آمریکا باقی نمانده بود. بنده بههیچ وجه معتقد نیستم که تسخیر لانه جاسوسی یک حرکت احساس بوده، بلکه بنا سبقهی تاریخی روابط آمریکا با ایران، یک حرکت غریزی و طبیعی انجام گرفت. این مطلب را هم باید در نظر گرفت که دولت و حکومت ایران در آن زمان به مراتب ضعیفتر از امروز بود و در مقابل، دولت آمریکا به مراتب قویتر از امروز بود. بنابراین دست آمریکا در آن مقطع بازتر بود و آن شرایط، حرکت انقلابیون را گریزناپذیر میکرد.
عبدالحسین روحالامینی از دانشجویان پیرو خط امام، در این باره گفت: تسخیر لانه جاسوسی یک حرکت عقلانی، انقلابی و به موقع در راستای استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی بود که مورد تایید و حمایت امت امام و امام امت هم قرار گرفت.
مهدی چمران نیز در پاسخ به این سوال گفت: در درجه اول، این اقدام در واکنش به اقدامات آمریکا در ایران معنا مییافت که بهویژه بعد از 28 مرداد 1332 رخ داده بود و این دشمنی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم نمایان بود. البته شرایط انقلابی آن روز هم در این امر بیتاثیر نبود و بر مبنای اینکه چنین اقدامی میتواند توطئههای جاسوسخانه امریکا در ایران را خنثی کند، صورت گرفت.