پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در فروردین 1359 با
تشدید تنشها، روابط سیاسی ایران و آمریکا قطع شد. مقابله با سلطه آمریکا در ایران
یکی از شعارها و اهداف انقلاب اسلامی بود و این روند با تسخیر سفارت آمریکا در 13
آبان 1358 یکی از فرازهای مهم و سرنوشتساز خود را پشت سر گذاشت و در پی آن قطع
روابط سیاسی دو کشور فراز مهمی از تاریخ را رقم زد.
در پی قطع رابطه آمریکا و
ایران، بسیاری از شخصیتهای سیاسی نظرات خود را در رابطه با جریان پیش آمده ابراز
کردند. در ادامه بخشی از این اظهارنظرها بازخوانی میشود.
شهید بهشتی: ما به ارتباط سیاسی و اقتصادی با آمریکا احتیاجی نداریم
شهید
آیتالله بهشتی در 10 فروردین 1359 در این باره گفته بود: «اسنادی وجود دارد که
دانشجویان از سفارت آمریکا در تهران افشا کردهاند. میتوان از اینها دریافت که
دولت آمریکا به استقلال ما احترام نگذاشته. زمانی که ما میبینیم یک ابرقدرت در
جهان، استقلال ما را محترم نمیشمارد، ما به ارتباط سیاسی و اقتصادی با آن احتیاجی
نداریم. آمریکا باید آگاه باشد که مردم ما چنین سیاستی را از جانب آن کشور در
ایران تحمل نخواهند کرد.»
شهید باهنر: قطع رابطه با آمریکا، پیروزی ملت ایران است
شهید
دکتر محمدجواد باهنر هم عقیده داشت: «ما قطع رابطه با آمریکا را پیروزی میدانیم
برای ملت ایران، به دلیل آنکه رابطه با امپریالیسم آمریکا به معنای سلطه و دخالت
ناروا و غارتگری است که آمریکا نسبت به ملت ما داشته و بدین ترتیب، قطع رابطه به
معنای قطع سلطه و نفوذ و غارتگری آمریکا است.»
شهید دستغیب: قطع رابطه با آمریکا آرزوی ما بود
آیتالله
شهید عبدالحسین دستغیب نیز در خطبههای نماز جمعه 15 فروردین 1359 گفته بود: «اگر
آمریکا از تحریم اقتصادی که کرده است ما را میترسانند ما خدا را رازق هستیم. اگر
بر این ملت فشار میآورند که ما قطع رابطه کردهایم، این ملت تا این تهدید را میشنود
آن را آرزوی خود میبیند. ملت ایران سالهاست آرزو داشت کی شود دولت چپاولگر و
جنایتگر آمریکا دست از سر این ملت بردارد.»
موسوی خوئینیها: قطع رابطه با آمریکا؛ پیروزی خط امام و شکست خطوط انحرافی
حجتالاسلام
موسوی خوئینیها معتقد بود قطع رابطه با آمریکا نقطه آغاز استقلال است. روزنامه
جمهوری اسلامی در 21 فروردین 59 صحبتهای موسوی خوئینیها را اینطور پوشش داد: قطع
رابطه بین ایران و آمریکا را من به عنوان پیروزی و حاکمیت خط امام و شکست خطوط
انحرافی تلقی میکنم و دریافت میکنم و این شرایط را بهترین موقعیت برای ملت ایران
میدانم که در تمام زمینههای عینی استقلال کامل را در ابعاد مختلف پایهریزی
کنند. اگر مسئولین امور صحیح عمل کنند ملت بارها نشان دادهاند که آمادگی دارند.
مثلا در زمینه نظامی بجای آنکه بر جنگ افزارهای ارتش شاهنشاهی تکیه کنند و بعد
برای لوازم یدکی دست نیاز به طرف این و آن دراز کنند، بیشترین تکیه را در سلاحهائی
بگذارند که همه آنها یا بیشترین قسمتش را خودمان میتوانیم بسازیم و بجای به دست
آوردن هرچه بیشتر مدرنترین سلاحهای جنگی بر بهترین شیوههای بازسازی ارتش بر اساس
معیارهای اسلامی تکیه کنند.
موسوی
خوئینیها معتقد بود: بهترین شرایطی که ما میتوانیم [به] زمینههای عینی استقلال
تکیه کنیم شرایطی است که جامعه به لحاظ ذهنی خودش را نیازمند تکیه به نفس و بر پای
خودش ایستادن قرار داده باشد. الان قطع رابطه آمریکا با ایران و بخصوص این حالت
تهدیدآمیزی که آمریکا در برابر ایران گرفته، کاملا زمینههای عینی را برای جامعه
درست میکند تا آنها بتوانند وارد عمل شوند و خودشان را آماده کنند. بر خلاف
آنجائی که اگر ما بخواهیم با آمریکا و سایر قدرتها به یک شکلی مسائل را حل کنیم
که اینطور مردم احساس کنند که آنها با ما کاری ندارند، آن احساس کینه و دشمنی را
نسبت به دشمنانشان جامعه از دست بدهد، در این شرایط بسیار مشکل است ما بخواهیم
بسیج عمومی [ایجاد] بکنیم برای اینکه بخواهیم در این زمینههائی که عملا مردم وارد
کار شوند.
نظر داریوش فروهر درباره قطع رابطه ایران و آمریکا
داریوش
فروهر در واکنش به قطع رابطه سیاسی آمریکا با ایران گفته بود: «اعلام قطع رابطه
سیاسی آمریکا با ایران از سوی کارتر به نظر من هیچ چیز را تغییر نمیدهد، زیرا ملت
ایران آن روز که به فرزندان دلیر خود اجازه داد جاسوسخانه آمریکا را در ایران
اشغال کنند این قطع رابطه را آغاز کرده بودند. ولی حرکت جدید را میتوان نشانه آن
دانست که دولت کارتر از عمق ایستادگی مردم ایران و قاطعیت رهبر انقلاب آگاهی
بیشتری یافته و تصورهای قبلی را که برای فریبکاری به عاملهای سازشکار و اختلاف
سلیقهها در ایران داشت به کلی از دست داده است.»
دلیل مخالفت مردم ایران با آمریکا از نظر ابراهیم یزدی
ابراهیم
یزدی، سرپرست وقت وزارت خارجههم معتقد بود: «اگر ملت ما با سیاست تجاوزکارانه
آمریکا، با سیاست امپریالیزم آمریکا در ایران مخالف بوده و هست، به دلیل روابطی
است که دولت آمریکا با دولت گذشته و با رژیم شاه سابق داشته و عامل کودتا در 28
مرداد بوده و این سیاست ما با این دولت لاجرم برپایه چنین تجربهای است.»