ردّیه‌ای بر یک شبهه تاریخی؛ آیا آخوند خراسانی حکم بر «تکفیر» شیخ فضل‌الله داده بود؟

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ شهادت شیخ فضل‌الله نوری، مجتهد بزرگ تهران و پرچمدار مشروعه‌خواهی در نهضت مشروطه، از تلخ‌ترین فرازهای تاریخ معاصر ایران است. تلخ‌تر این‌که،‌ این فاجعه تاریخی دستمایه تحریف مغرضان نیز شده است؛ تا جایی که در ادعایی بی‌اساس، آخوند خراسانی و میرزای نائینی را در زمره موافقان اعدام شیخ قلمداد می‌کنند. آنان حتی برآنند که دو مرجع بزرگ، شیخ فضل‌الله را تکفیر کرده بودند.

مظفر نامدار محقق و تاریخ‌پژوه در پاسخ به این شبهه گفت: ادعای تکفیر شیخ فضل‌الله نوری توسط آخوند خراسانی و میرزای نائینی ازجمله ادعاهای کذب است. اولا این ادعا، یک ادعای متاخر است و دوما هیچ سندی ندارد؛ چون من همه مستندات تاریخی را در این رابطه بررسی کرده‌ام.

این نویسنده تاریخ ادامه داد: در اسناد برجای مانده از مرحوم آخوند و مرحوم نائینی هرگز سندی مبنی بر تکفیر شیخ فضل‌الله وجود ندارد. چراکه اصلا هیچ عالمی نمی‌تواند حکم تکفیر یک عالم دیگر را صادر کند. حتی اگر کسی شهادتین را بر زبان جاری کند و ادعای مسلمانی نماید، نمی‌توان برای او حکم تکفیر صادر کرد. جالب این‌که حتی مرحوم آخوند خراسانی حاضر نمی‌شود شخصیتی مثل تقی‌زاده را هم تکفیر ‌کند و تنها به تفسیق اکتفا می‌کند. حال چطور می‌توان ادعا کرد که ایشان، شیخ فضل‌الله را تکفیر کردند؟ لذا این یک دروغ بزرگ تاریخی برای تخریب چهره هر دو جریان و تلاش برای اختلاف‌افکنی و تحریف تاریخ است. 

نامدار با اشاره به تاثر شدید آخوند خراسانی در پی شهادت شیخ فضل‌الله نوری گفت: بعدها فرزندان و شاگردان آخوند موضوع تکفیر شیخ فضل‌الله توسط آخوند خراسانی را شدیدا تکذیب کردند و گفتند اصلا چنین چیزی حقیقت ندارد. حتی نقل قول‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه آخوند بعد از شهادت شیخ فضل‌الله بسیار متاثر شد و حتی قصد داشت به ایران بیاید تا ببیند چه خبر است؟ می‌دانید که اصلا ورود مرحوم آخوند و مرحوم نائینی به قضیه مشروطه بر مبنای نامه‌های شهید شیخ‌فضل‌الله نوری بود که مستندات آن امروز نیز در دسترس است.

وی درباره واکنش میرزای نائینی به شهادت شیخ فضل‌الله نوری نیز گفت: حتی گفته می‌شود یکی از دلایلی که منجر شد میرزای نائینی تصمیم به جمع‌آوری نسخه‌های «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» بگیرد، شهادت شیخ بود. البته این موضوع دلایل دیگری هم داشت.