پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ همیشه‌ی تاریخ، روحانیت، همراه مردم بوده و در مسیر شهادت نیز پیشگام بوده است. به تعبیر امام خمینی: «علمای اسلام نخستین کسانی بوده‌اند که بر تارک جبین‌شان خون و شهادت نقش بسته است.»
در دوران مبارزه با رژیم شاه، روحانیون در مسیر مبارزه، باکی از شهادت نداشتند؛ عده‌ای تا سر حد شهادت شکنجه شدند و تنی چند نیز شهد شهادت را سر کشیدند.
در سال های نهضت اسلامی، با اینكه روحانیون تنها با بیان و گفتار، رژیم پهلوی را مورد انتقاد قرار میدادند، ولی رژیم از همان روزهای اول نهضت، كار دستگیری و بازداشت آنها را آغاز كرد. گرچه آمار رسمی دستگیریها تا اول سال 1350 وجود ندارد؛ ولی خوشبختانه از سال 1350 تا پیروزی انقلاب اسلامی ساواك بولتن‌های نوبه‌ای سه ماهه و سپس شش ماهه‌ای از فعالیت روحانیون تهیه كرده است كه جدول زیر از آنها استخراج شده است.
دستگیری، تبعید و ممنوع‌المنبر كردن 1475 نفر از روحانیون در كمتر از هفت سال نشانگر فعالیت مجدانه این قشر علیه رژیم شاه میباشد. طبق جدول فوق كم‌ترین آمار 100 نفر است كه مربوط به سال 1355 میباشد. علت كاهش تعداد دستگیرشدگان در این سال زندانی بودن تعداد زیادی از طلاب انقلابی به علت قیام 17 خرداد سال1354 میباشد. بیشترین آمار هم مربوط به سال 1356 تا بیستم دی میباشد كه در آن سال اوج فعالیت روحانیون به مناسبت ارتحال آیت‌الله سیدمصطفی خمینی و قیام 19دی بود. با این حال جدول نشان میدهد هر سال به طور میانگین 210 نفر از روحانیون دستگیر یا تبعید یا ممنوع‌المنبر شده‌اند. اگر تعداد شهدا و مجروح‌شدگان روحانیون را به این آمار اضافه كنیم، فعالیت جدی روحانیت را در دوران رژیم شاه روشن‌تر بیان می‌كند.
مجروحین و شهدای روحانی
از مجروحین و شهدای روحانیت نیز آماری در دست نیست. نه رژیم پهلوی انگیزه‌ای برای ثبت آمار آنها داشته و نه روحانیت تشكیلاتی برای ثبت آنها داشتند. از طرف دیگر خود مجروحین یا خانواده شهدا به علت مسائل امنیتی و اختناق رژیم از مراجعه به سازمان‌های دولتی و حتی بیمارستان‌ها خودداری میكردند؛ با این همه در بعضی مدارك و در بعضی از حوادث، آمار تقریبی ذكر شده است. در اولین حمله رژیم به مدرسه فیضیه در دوم فروردین 1342 آیت‌الله نجفی ضمن صدور بیانیه‌ای تعداد مجروحین را چنین آمار میدهد: «گرچه آمار دقیقی از تلفات این واقعه جانگداز در دست نیست، لكن آنچه مسلم است عده زیادی از طلاب و محصلین علوم دینی مجروح و مفقودالاثر هستند كه تعداد 95 نفر از مصدومین طبق آمار صحیح در دفتر جداگانه حقیر ضبط و تحت رسیدگی اینجانب میباشند.»
اگر واقعه مدرسه طالبیه تبریز، واقعه پانزده خرداد، تظاهرات 20 دی1350، حماسه 17 خرداد 1354 و قیام 19 دی 1356 نیز به همین اندازه مجروح داده باشند، آمار افزایش خواهد یافت؛ با این توضیح كه اگر در واقعه 20 دی 1350 آمار مجروحین كم بوده، ولی واقعه 17 خرداد 1354 نزدیك به 250 نفر مجروح داشته است.
طبق گزارش شاهدان عینی تمام دستگیرشدگان در حین درگیری یا بعد از آن چنان مورد ضرب قرار گرفتند كه بدون استثنا همگی خون‌آلود بودند. در مورد شهدای روحانی نیز آماری وجود ندارد، ولی می‌توان اسامی چند تن از آنان را از منابع مختلف استخراج كرد.
جدول آمار شهدای روحانی از سال 1342 تا 19 دی 1356 با استفاده از اسناد ساواك و اداره‌ی آمار بنیاد شهید
روحانیون، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در سنگر مبارزه باقی ماندند و شهدای بسیاری را تقدیم انقلاب اسلامی کردند؛ تنی چند از روحانیون توسط گروهک‌های تروریستی به شهادت رسیدند، عده‌ای در جبهه‌های جنگ با دشمن متجاوز شهید شدند و ده‌ها تن در دیگر آوردگاه‌ها خون خود را نثار کردند.
حجت‌الاسلام اصلانی در زمره همین شهداست که روز گذشته در حرم رضوی در خون خود غلتید. روحش شاد و یادش گرامی باد.
منبع: روح‌الله حسینیان، چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران(1343-1356)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
