مرکز اسناد انقلاب اسلامی

علما و روحانیون در نهضت اسلامی را می‌توان به سه دسته‌ی عمده تقسیم كرد كه هر یك بر اساس جایگاه و موقعیت خود فعالیت گسترده‌ای برای تحقق انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام داشته‌اند . دسته‌ی نخست ، رهبران فكری و فرهنگی انقلاب اسلامی هستند كه بیشترین وقت خود را صرف بسترسازی فرهنگی برای انقلاب نموده‌اند ؛ چهره‌هایی مانند استاد شهید مطهری ، شهید دكتر باهنر ، شهید دكتر بهشتی ، شهید دكتر مفتح و ... دسته‌ی دوم ، وعاظ و گویندگان انقلابی بودند كه در مساجد و منابر به روشنگری مردم می‌پرداختند ؛ شخصیت‌هایی همانند شهید محلاتی ، حجت‌الاسلام شجونی و ... دسته‌‌ی سوم ، شخصیت‌ها و علمای محلی بودند كه هر یك در محل سكونت خود مردم را همگام با نهضت اسلامی هدایت و رهبری می‌كردند ؛ علمایی چون آیت‌الله شهید دستغیب در شیراز ، آیت‌الله شهید مدنی در همدان ، آیت‌الله شهید صدوقی در یزد و ... در این گروه قرار دارند . از جمله علمای گروه سوم ، مرحوم حجت‌الاسلام مصطفی ملكی بود كه نقش مهمی در پیشبرد انقلاب اسلامی در شمیران داشته است . آن مرحوم علاوه بر داشتن ویژگی‌های اخلاقی ، فعالیت‌های اجتماعی گسترده‌ای نیز در مسجد همت انجام می‌داد كه بسیاری از آن فعالیت‌ها پس از وفات ایشان هنوز هم تداوم دارد . مبارزات سیاسی ایشان به روزگار ملی شدن صنعت نفت باز می‌گردد. وی مهم‌ترین چهره‌ی فعال آن مقطع در شمیران بود . بعد از كودتای 28 مرداد به قم عزیمت نمود تا در پناه آیت‌الله العظمی بروجردی به تحصیلات دینی خود ادامه دهد . حجت‌الاسلام ملكی پس از مدت‌ها سرانجام به شمیران بازگشت و با برگزاری جلسات سخنرانی و تفسیر ، مسجد همت را به كانون فعالیت شخصیت‌های مبارزی چون آیت‌الله طالقانی ، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و حجت‌الاسلام معادیخواه تبدیل نمود . ایشان پس از درگذشت فرزند ارشد حضرت امام ، مراسم با شكوهی در مسجد همت برگزار كرد . در دوران انقلاب ، مسجد همت به امامت وی یكی ا ز كانون‌های فعال انقلاب در شمال تهران بود كه علاوه بر برپایی تظاهرات و امدادرسانی به مجروحان درگیری ، در كمك به محرومان فعالیت‌های چشمگیری داشت . بر اساس همین فعالیت‌ها ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی كمیته‌ای در این مسجد تشكیل شد كه در زمان كوتاهی كمیته‌های تشكیل شده در شمیران را تحت سرپرستی و نظارت گرفت .