مرکز اسناد انقلاب اسلامی

علما در تاریخ ایران به ویژه از روزگار صفویه به این سو نقش و جایگاه مهمی در تحولات جامعه‌ی ایران داشته و دارند. تداوم این نقش را در دوران‌های بعد و به‌ویژه دوران نهضت امام‌خمینی(ره) می‌توان به وضوح دید. علما و روحانیون عصر امام‌خمینی را به چند دسته می‌توان تقسیم كرد: نخست علما و مراجع عظام تقلید و فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم، دوم علما و مراجع محلی، سوم روحانیون و وعاظ (منبری‌ها) و دسته‌ی چهارم رهبران فكری و فرهنگی همچون شهید آیت‌الله بهشتی و استاد شهید مطهری و... در میان شخصیت‌های مبارز مسلمان دوره‌ی نهضت اسلامی مرحوم آیت‌الله حاج شیخ مهدی حائری‌تهرانی به دلیل عملكرد پردامنه‌ی خود و ارتباط با مراجع و علما، جایگاه ویژه‌ای دارد. اصالت خانوادگی، تمكن مالی و ارتباط گسترده‌ی وی با تجار و متدینین بازار امكان خدمات گسترده‌ی رفاهی، فرهنگی و اجتماعی در سطح حوزه‌های علمیه و خارج از آن را فراهم آورده بود. او و دوستان همفكرش بعد از قضایای سال 1342 و دستگیری اعضای گروه اصلاح حوزه در سال 1344، مبارزات سیاسی آشكار علیه رژیم پهلوی را به مبارزات فرهنگی تغییر دادند. آیت‌الله حائری در پایه‌ریزی كانون‌های مهم مبارزه چون مدرسه‌ی حقانی، دین و دانش و... نقش مهمی ایفا كرد و این مراكز نقش سرنوشت‌سازی در جریان انقلاب و سپس تثبیت نظام و تأمین نیروهای مدیریتی نظام داشتند.