بررسی نحوهی پیدایش و تکوین فقه شیعی اقدامی دامنهدار و پیمودن مسیری
دشوار است که جز با به کار بستن ابزارهای مختلف و تأمل در کتب پیشینیان و
معاصران ممکن نیست. مکتب تشیع که مولود طبیعی دین اسلام است بعد از ماجرای
سَقیفه و بهرغم دور ماندن علی(ع) از امامت امت اسلامی به رشد و تکاپوی خود
ادامه داد و در هر عصری بنا به مقتضیات آن و البته با پایبندی بر خطوط و
اصول اساسی بالید. فقهای شیعه در هر دورهای با عنایت به تحولات سیاسی و
اجتماعی عصر خویش ضمن رهبری و هدایت جامعهی شیعی در درون حکومتهای غالباً
طرفدار اهل سنت و جماعت بر تدوین فقه شیعی نیز همت گماشتند تا اینکه در
تاریخ معاصر ایران همگام با وقایع و تحولات عمیق در صحنهی سیاسی جامعه
فعالانه شرکت کرده و با پیروزی انقلاب اسلامی زمام حکومت و هدایت جامعه را
بر عهده گرفتند. تدوین و نگارش خدمات علمی و فعالیتهای سیاسی علمای شیعه و
بالبطع ترسیم مسیر شکلگیری و تکوین فقه شیعه در آثار وزین مرحوم علامه
دوانی با عنوان «مفاخر اسلام» به صورتی بسیار مبسوط و در چندین مجلد فراهم
آمده است که غالباً مأخذ اصلی تمامی پژوهشگران این عرصه میباشد. اثر
پیشرو نیز با عنایت و بهرهگیری از تمامی آثار قدیمی و جدید مرتبط با این
حوزه به رشتهی تحریر درآمده است که جدا از پیمودن مسیری مشخص در تکوین و
تحول فقه شیعه با تقسیمبندی دقیق این مسیر طولانی به هشت دورهی مجزا، ضمن
ارائهی خصوصیات هر دوره به معرفی فقهای تأثیرگذار و نامدار آن عصر
پرداخته است. اهتمام نویسنده به درج مختصری دربارهی تاریخچهی تحولات
سیاسی دورههای مختلف و آمد و شد خاندانهای حکومتگر و دست به دست شدن قدرت
سیاسی و تأثیرات آنان بر فقه و فقها ستودنی است.