نام کتاب:
روشنفكری دینیِ سكولار (بازخوانی و نقد اندیشههای سیاسی حلقهی كیان)
موضوع : کتاب
زیرگروه موضوع: اندیشه سیاسی
تاریخ انتشار: ۱۳۹۳
چاپ جاری: اول
قیمت: ۸۰۰۰۰۰ ریال
شمارگان: ۱۵۰۰
تعداد صفحات: ۲۲۰
قطع: رقعی
شابک: ۹۷۸۹۶۴۴۱۹۷۳۸۳
معرفی اجمالی: اعضای حلقهی كیان، جمعی متشكل از تعدادی نیروهای چپ جمهوری اسلامی بود كه در اواخر دهه‌ی شصت و اوایل دهه‌ی هفتاد گردهم آمدند. همه‌ی اعضای كیان تحصیل‌كرده بودند و عامل مشترك دیگر دگراندیشی آنان نسبت به جریان اصیل انقلاب اسلامی بود. این دگراندیشی موجب پیوند آنان با آن جریانات فرهنگی ـ علمی شد كه در میان نیروهای انقلابیِ اسلام‌گرا جزو اقلیت به‌حساب می‌آمدند.اعضای حلقهی كیان از حیث سیاسی و خط‌بندی‌های مرسوم زمانه به جناح چپ انقلاب اسلامی تعلق داشتند. برخی از آنان در احزاب و گروه‌های انقلابی حضور داشته و برخی دیگر مسئولیت‌هایی در دولت چپ‌گرای موسوی داشتند. با این حال تفكرات اعضای حلقهی كیان تمایزاتی با جریان غالبِ چپِ اسلامی داشت كه متأثر از اندیشههای امام خمینی(ره) بود و به آن افتخار می‌كرد؛ اما چپ‌گرایی اعضای حلقهی كیان متأثر از اندیشههای روشنفكری دینی پیش از انقلاب، به‌خصوص شریعتی بود. البته یك جریان حداقلی، اما پُر وزن، در میان اعضای كیان تأثیرات زیادی از روشنفكری دینیِ راستِ پیش از انقلاب (یعنی بازرگان) پذیرفته بود. این جریان، هرچند از حیث عددی در اقلیت بود، اما توانست بر جوّ این جمع غالب شده و آن را تحت تأثیر قرار دهد؛ به‌گونه‌ای كه اندك اندك تمام اعضای حلقه با آن همراه شدند. یعنی مدتی پس از فعالیت حلقهی كیان، از حیث هویت دیگر نمی‌توان عنوان چپ بر آن نهاد؛ زیرا این گروه با چرخش كامل به سمت راست و اندیشههای لیبرالیستی تغییر مسیر داد. رویِ خوشِ كیان به اعضای نهضت آزادی، پس از عذرخواهی از تندروی‌ها در حق آنان، و بعدها اتحاد استراتژیك با احزاب و گروه‌های مختلف و در یك جبهه قرار گرفتن ـ در دورهی اصلاحات به‌عنوان اصلاح‌طلب ـ همه از نشانه‌ها و البته از تبعات این راست‌روی جریان كیان است.جمع كوچك كیان به دلیل تمركز بر كار فكری و تمسك به اندیشههای لیبرالیستی ـ كه دارای ذخایری غنی در غرب بود ـ آرام‌آرام توانست از حیث فكری بر جناح چپ اسلامی غلبه پیدا كرده و آن را با خود همراه كند. این تغییر به‌طور مشخص در میان گروه‌هایی مانند دفتر تحكیم وحدت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران، كه برخی افراد آن از اعضای حلقهی كیان بودند، به وضوح آشكار است. پس از دوم خرداد، حلقهی كیان منبعی غنی از نظریات و اندیشههای نو را در اختیار مطبوعات دوم خردادی قرار داد، كه بعضاً از سوی اعضای همین حلقه تأسیس یا اداره می‌شد. به همین علت، در این دوره موجی از اندیشههای نو، البته نسبت به فضای انقلابی ـ اسلامی ایران، از طریق حلقهی كیان وارد فضای فرهنگی جامعه شد و اذهان عامه‌ی مردم را آماج خود قرار داد. از این پس اعضای حلقهی كیان نقش اندیشه‌ای خود را كه سال‌ها در ماهنامه‌ی كیان به آن اشتغال داشتند، با نقش كنش‌گری اجتماعی ـ سیاسی درآمیختند. به همین خاطر، در دورهی دوم خرداد اعضای حلقهی كیان از طریق مطبوعات، تلاش‌هایی در جهت عملیاتی‌كردن اندیشههای پیش‌ساخته داشتند. كیان با اتصال جناح چپ به افكار عمومی عملاً نقش حلقهی ارتباطی را برای این جریان بازی می‌كرد. به‌علاوه حلقهی كیان با هدایت افكار عمومی به جهاتی كه خود می‌خواست عملاً جناح چپ را به این سو و آن سو می‌كشاند؛ به‌گونه‌ای كه جناح چپ در دورهی دوم خرداد وارد فضاهایی شد كه این حلقه برای آن تدارك دیده بود. حضور و تأثیرات حلقهی كیان در جبهه‌ی دوم خرداد و جناح چپ تنها به حضور اندیشه‌ای ـ مطبوعاتی خلاصه نمی‌شد، بلكه اعضای این حلقه با حضور در مراكز مهمی چون كانون‌ها و مراكز تفكر جناح چپ و اشغال مسئولیت‌هایی همچون مشاور رئیس‌جمهور یا معاونت‌های كلیدی وزارتخانه‌ها، مانند معاونت سیاسی وزارت كشور، نقش برجسته‌ای در تعیین جهتِ كنش‌های سیاسی جناح چپ بازی كرد. همچنین تأسیس احزاب جدید از سوی برخی اعضای كلیدی حلقهی كیان (حزب مشاركت) و بازی از طریق آن در زمین سیاست، موجب شد اعضای حلقهی كیان وزن معتنابهی در سیاست ایران در دورهی مورد اشاره پیدا كنند. حلقهی كیان از طریق ابزارهایی كه در اختیار داشت و با توجه به آن نقش و اهمیت خود توانست گفتمان لیبرالیستی ـ سكولاریستی را بر جبهه‌ی دوم خرداد قالب كند و از این طریق موجب جدایی بخش قابل توجهی از نیروهای انقلابی از جریان اصلی انقلاب و گفتمان امام خمینی(ره) شود. این چنین، نقش حلقهی كیان در جدایی بخش قابل توجهی از نیروها از انقلاب تعیین‌كننده و بی‌نظیر است. نزدیكی حلقهی كیان به نهضت آزادی را نمی‌توان تنها یك ائتلاف ساده از طرف دو نیروی اجتماعی دانست، بلكه اضمحلال یك فكر و اندیشه در فكر و اندیشه‌ی دیگر بود. حلقهی كیان از حیث اندیشه‌ی سیاسی با پشت‌كردن به سابقه‌ی خود اساس اندیشههای سیاسی نهضت آزادی را پذیرفت و مبلّغ آن شد. در این معنا، حلقهی كیان ادامه‌ی اندیشه‌ی سیاسی نهضت آزادی در درون نیروهای انقلابی بود.نویسنده‌ی محترم در این اثر با بررسی خاستگاه فكری و مبانی اندیشههای سیاسی «حلقهی كیان» تأثیرات آن را بر آرا و رفتار سیاسی گروه‌ها و اعضای جبهه‌ی دوم خرداد نشان داده است، كه امید می‌رود برای علاقه‌مندان مطالعات انقلاب اسلامی ایران سودمند واقع شود.در پایان ضمن تشكر از زحمات مؤلف محترم، جناب آقای دكتر كاظم سام دلیری، از ناظران علمی اثر آقایان دكتر اكبر اشرفی، دكتر میرحواس احمدزاده، علی كردی و نیز همكاران محترم در مؤسسه‌ی فرهنگی هنری و انتشارات قدردانی می‌شود.
