بازخوانی مواجهه امام خمینی با طرح انحلال ارتش

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی_ دکتر جواد منصوری؛ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی همیشه قائل به تفکیک در ارتش بودند بدین نحو که سران فاسد، سرسپرده و خائن ارتش که معمولاً از طبقات بالا و امرای ارتش بودند را از بدنه و طبقات پایین آن جدا می کردند و کناره‌گیری صاحب منصبان ارتش را امری لازم می‌دانستند و در این خصوص می فرمودند: «.. کی به شما الزام کرد که آقا بیا تو سپهبد باش یا بیا تو ارتشبد باش؟! استعفا می‌کردی، حالا استعفا کنید. الان که می‌بینید که همة مسائل واضح شده است و خیانت شاه واضح شده ... خوب همین حالا همه تان بروید آن کنار.»[1] ایشان در بیاناتی دیگر اعلام کردند: «ارتشیان، جز یک عدة معدود که از وابستگان و سرسپردگان شاهند؛ مسلمانند و دیر یا زود به ملت خواهند پیوست.»[2]

همچنین، بدنه ارتش را مردمی می‌دانستند: «ارتش، مخصوصاً افسران و درجه داران جوان آن با ملت هستند ولی فعلاً قدرت یک انقلاب را ندارند. فعلاً حکومت را نظامیان آمریکا در دست گرفته‌اند.»[3]

بدین ترتیب در ارتش دو دستگی شدیدی ایجاد شد و عده‌ای از همافران طي درگيري‌های خود با نيروهاي گارد، به اقامتگاه امام خمينی پناهنده شدند و در يک راهپيمايي كه از پادگان باغشاه شروع شد نیز گروهي از افسران، درجه‌داران و سربازان هواپيمايي نيروي زميني ارتش ملي و هوانيروز به اقامتگاه امام خميني رفته و با رهبر انقلاب ملاقات كردند. در اين ملاقات كليه پرسنل باغشاه منطقه 2 هوانيروز و تیپ نیروهای ویژه هوابرد در محضر امام سوگند وفاداری ياد نمودند.[4]

عده‌ای از نیروهای ارتش در جریان دفع شرارت برخی از گروه‌های ضد انقلاب، نقش مؤثری ایفا نمودند. مقابله با چریک‌های فدایی خلق در گنبد در این خصوص قابل ذکر است. حضور داوطلبانه این نیروها موجب شد تا ضد انقلاب، موضوع «ارتش ضد خلقی» و انحلال آن را با جدیت مطرح نماید.

در اوضاع بحرانی کشور، برخی از گروه های سیاسی بر این خواسته خود پافشاری نمودند. برای نمونه «حزب ماركسيست ـ لنينيست شفق سرخ» طي اعلاميه‌اي با اشاره به سرنگوني رژيم شاه، وجود ارتش مزدور رژيم شاه در كشور را يادآور شد و تأكيد كرد تا زماني كه اين ارتش نابود نشود هنوز به پيروزی كامل نرسيده‌ايم.[5]

سازمان مجاهدين خلق نيز خواستار انحلال كامل ارتش و برپايی ارتش مردمي متشكَل از ارتشيان و نيروهاي مبارز مردم شد كه فرماندهان آن به وسيله انتخابات تعيين شوند.[6]

امام خمینی در برخورد با این گروه ها، مخالفت خود با انحلال ارتش را اعلام و  طی بیاناتی فرمودند: «ما ارتش لازم داریم، احترام به ارتش می‌گذاریم. ما طبقة جوان ارتش را، صاحب‌منصبان جوان ارتش را برایشان احترام قائل هستیم ... ما به همة قشرهای دولتی احترام قائل هستیم؛ اگر دربین آنها یکی دو تا پیدا شد که فاسدند، فاسدها باید بروند، تصفیه باید بشود؛ و الّا مملکت نظام لازم دارد...»[7]

ایشان همچنین در گفتگو با جمعی از دانشگاهیان در 27 بهمن 1357 در مدرسه علوی فرمودند: «الان نمی‌شود آقا ما بگوییم که ارتش برود ... ما این ارتش را به یک صورت نگهش داریم. آن طبقة اول را بیرون کنیم. طبقات اول از سرلشکر به بالا بیرون بروند؛ و بعد این طبقات پایین را یک سازمانی به آنها بدهند. بعد برویم سراغ افراد ببینیم اگر یک فرد غیر صالح است کنار بزنیم... »[8]

در این راستا سرلشكر قرني، رئيس ستاد كل ارتش ايران، طي گفتگویی اعلام كرد: «عده زيادي از امراي ارتش ... بركنار و يا بازنشسته شدند... بررسي براي پاكسازي ارتش ادامه دارد.»[9] و ستاد كل ارتش ملي نیز در بيانيه‌اي اعلام كرد: «هر نوع انتصاب در كادر فرماندهان و رؤساي واحدها و سازمانهاي ارتش پس از مطالعات وسيع انجام مي‌شود و بايستي پرسنل ارتش با رعايت سلسله مراتب اداري از آن متابعت كنند.»[10]

ابراهیم يزدی معاون نخست‌وزير در  امور انقلاب، نیز اعلام كرد:«با انحلال ارتش در شرايط كنوني مخالف است و بر ضرورت حفظ شكل فعلي ارتش تأكيد كرد. در عين حال افزود: بايد يک رشته برنامه‌ها برای ايجاد يک انقلاب فرهنگی در ارتش برپا كرد.»[11]

امام خمینی به عنوان بزرگترین حامی ارتش، نقشه شوم دشمنان انقلاب را نقش بر آب نمودند و طی پیامی در 26 فروردین 1358بر ضرورت حفظ ارتش تأکید و در جهت انسجام، یکپارچگی و وحدت ارتش، فرمان تاریخی و مهمی را صادر فرمودند و روز 29 فروردین را «روز ارتش» نام‌گذاری کردند:

«روز چهارشنبه 29 فروردين روز ارتش اعلام مى‌‏شود. ارتش محترم در اين روز در شهرستان‌هاى بزرگ با سازوبرگ به رژه بپردازند و پشتيبانى خود را از جمهورى اسلامى و ملت بزرگ ايران و حضور خود را براى فداكارى در راه استقلال و حفظ مرزهاى كشور اعلام نمايند.»[12]

پی‌نوشت‌ها:

1- صحیفه امام، ج 4، ص 477.

2-همان ، ج5، صص 232-233.

3- همان ، ج4، ص 482.

4- اطلاعات ، 29/11/57 ؛ ص 2.

5- اطلاعات ، 28/11/57، ص12

6-  كيهان، 03/12/57، ص2

7-  صحیفه ی امام ، ج 5 ، پیشین ، صص 374-373

8-  همان، ج 6 ، ص 155

9-اطلاعات، 28 /11 /1357، ص 2

10- كيهان، 3 /12 / 1357، ص2

11- اطلاعات، 13 /12/ 1357، ص7

12- صحیفه ی امام ، ج7، ص 20.