گزارشی از اوضاع مردم کرج به هنگام اشغال ایران توسط متفقین

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ اشغال ایران در جنگ دوم جهانی توسط قوای بیگانه، از نقاط تاریک تاریخ ایران است. حضور ارتش بیگانه در خاک ایران خسارت‌های بسیاری برای مردم به ارمغان آورد. در آن شرایط که دولت مرکزی نیز ناکارآمد بود و ارتش رضاخان هرگز نتوانست از مرزهای کشور پشتیبانی کند، مردم در سختی و تنگنا قرار گرفتند.

گزارشی که در ادامه می خوانید، اوضاع کرج را در هنگام استقرار قوای بیگانه در ایران ترسیم می کند.

در میانه جنگ دوم جهانی، وقتی دول متفق از علاقه رضاخان به آلمان مطل شدند، در سحرگاه روز سوم شهریور 1320 ایران از شمال و جنوب و غرب مورد حمله نیروهای بیگانه قرار گرفت. نیروهای شوروی و انگلیس از قزوین و قم به سوی تهران حرکت کردند.

همانند جنگ جهانی اول، در جنگ جهانی دوم نیز نیروهای شوروی پس از اشغال قزوین به پیشروی به سوی تهران ادامه داده و پس از رسیدن به کرج مدتی توقف کردند. پس از اشغال ایران، وضعیت اسفناک و بحرانی بر شهرها و روستاها حاکم شد. انبارهای غله و آذوقه توسط اشغالگران ضبط گردید و به دنبال آن قحطی و گرسنگی به شکل گسترده‌ای در همه مناطق شایع شد. گذشته از آن ناامنی و آشفتگی همه جای ایران را دربرگرفت و اقدامات متفقین که در تعقیب آلمانی‌های ساکن ایران، همه‌جا را مورد جستجو و بازدید قرار می‌دادند بر وخامت اوضاع و خشم و نارضایتی مردم افزود.

کرج یکی از پایگاه‌های استقرار نیروهای شوروی در این روزگار بود. این منطقه به عنوان یکی از مراکز پشتیبانی و تدارکاتی آنها به حساب می‌آمد؛ زیرا آب فراوان، ساختمان‌های دولتی رهاشده و نیز وضعیت طبیعی مناسب، باعث گردید تا فرماندهان نظامی شوروی تعداد زیادی از نیروهای خود را در آنجا مستقر نمایند. البته نیروهای انگلیسی و آمریکایی نیز گاه و بی‌گاه در کرج به چشم می‌خوردند، امّا شوروی‌ها با تشکیل ایستگاه‌های بازرسی متعدد و رفت و آمد ممتد در شهر، حضور سنگین خود را به همه نشان می‌دادند. پایگاه آنها در کرج از پایگاه اصلی آنها در قزوین دستور می‌گرفت، زیرا قزوین مقر اصلی فرماندهی آنها بود، که هم نیروهای شوروی مستقر در گیلان و هم نظامیان مستقر در خراسان تا سمنان را رهبری می‌کرد.

نیروهای نظامی متفقین و یگان‌های پشتیبان آنها که در تهران مستقر بودند، بسیاری از ماشین‌آلات و اسباب و لوازم سنگین خود را در اطراف تهران و به خصوص کرج مستقر ساختند. سکونت و استقرار گسترده نظامیان و وسایل و تجهیزات سنگین آنها محیط‌زیست این منطقه و سلامت بهداشتی مردم را با خطر و بحران مواجه ساخت. یکی از اقدامات نیروهای متفقین در این زمینه، آلودن رودخانه کرج بود، که آب شرب کرج و نواحی اطراف و بخشی از مردم تهران از آن تأمین می‌شد.

بخشداری کرج طی گزارش‌های متعدد در سال 1324 ش/ مراتب نگرانی مردم و گروه‌های اجتماعی را از این وضعیت به وزارت کشور اعلام کرد. 

اگرچه بخش کرج در دوره اشغال قوای خارجی، بیشتر شاهد حضور نیروهای شوروی بود، امّا انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها هم در این منطقه یا به شکل هیأت‌های نظامی یا به شکل دیگر دیده می‌شدند. از جمله انگلیسی‌ها، به رغم استمرار شدید جنگ در تمام جبهه‌ها، فعالیت‌های اقتصادی را هم از یاد نبرده بودند. در این رابطه گزارش‌های مستندی از تلاش انگلیسی‌ها برای فروش فرآورده‌های نفتی در کرج وجود دارد.

منبع: انقلاب اسلامی در کرج؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی