نگاهی به زندگی و مبارزات آیت‌الله شیخ حسن صانعی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله شیخ حسن صانعی در 1313 ش در شهرستان شهرضا به دنیا آمد. پدرش حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ محمدعلی صانعی از روحانیون شهرضا بود. وی تحصیلات خود را همراه با برادرش آیت‌الله شیخ یوسف صانعی در زادگاه خود آغاز كرد و سپس جهت تداوم تحصیل حوزوی به حوزه‌ی علمیه‌ی اصفهان رفت. وی پس از فراگیری دروس مقدماتی و سطح، به شهرستان قم رفت.
وی تحصیلات علوم دینی خود را با حضور در محضر درس خارج آیت‌الله‌العظمی بروجردی تداوم داد و سپس به محضر حضرت امام رسیده و دروس خارج فقه و اصول را از محضر ایشان فراگرفت. او از همان دوران طلبگی جزو ملازمان حضرت امام بود و مدیریت بخشی از پذیرایی‌ها و برنامه‌های دیدوبازدید امام را در بیت معظم‌له برعهده داشت.
وی با شروع نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی پای در راه مبارزه با رژیم پهلوی نهاد. ایشان در جریان دستگیری حضرت امام (ره) در آبان 1343 ش فعال بود و مراجع را به صدور اعلامیه یا اعلام مواضع در این زمینه ترغیب كرد.
بعد از تبعید حضرت امام به خارج از كشور به مبارزات خود ادامه داد. در 1345 ش از طرف ساواك متهم به برقراری ارتباط با عناصر مشكوك خارجی شد و در 1346 ش به جرم ترغیب طلاب به تظاهرات، توسط ساواك قم احضار و به وی تذكر داده شد. در همان سال، اعلامیه‌ها و بیانیه‌های حضرت امام را در قم توزیع كرد و به مقابله با افرادی كه در صدد از بین بردن اعلامیه‌های الصاق شده به دیوار مدرسه‌ی فیضیه برآمده بودند، پرداخت كه منجر به درگیری طلاب مبارز با افراد رژیم شد. در 1352 ش به علت تداوم مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی توسط ساواك قم احضار شد.
یكی از علل دستگیری وی، اعدام انقلابی پاسبان محمدرضا مدنی از مأموران شهربانی قم بود كه رژیم ساواك وی را همراه با دیگر روحانیون مبارز چون آیات: محمد یزدی و ربانی املشی در 1352/11/1 دستگیر كرد و سپس كمیسیون امنیت اجتماعی شهرستان قم، وی را به سه سال اقامت اجباری (تبعید) در مشكینشهر محكوم كرد.
وی در مشكینشهر به مبارزات خود علیه رژیم پهلوی در دوران تبعید تداوم داد؛ به‌طوری كه در آن شهر از طرف كمیسیون امنیت اجتماعی قم خطرناك تشخیص داده شد؛ لذا در 1353 ش محل تبعید وی از مشكینشهر به شهرستان مرند تغییر یافت. مدت محكومیت (تبعید) وی در 1355 ش تمام شد و وی به قم مراجعت كرده، مجدداً فعالیت‌های سیاسی خود را تداوم داد.
در جریان قیام 19 دی 1356 كه در پی اهانت روزنامه‌ی اطلاعات به ساحت مقدس مرجعیت و حضرت امام صورت گرفت، وی یكی از سازمان‌دهندگان اصلی قیام بود. ایشان به قول ساواك یكی از اصلی‌ترین محركین مردم برای برگزاری تظاهرات بود و در این زمینه نقش مؤثری ایفا كرد. كمیسیون امنیت اجتماعی قم در جلسه‌ای به تاریخ 1356/1/21 ش وی را همراه با آیات: محمد یزدی، مكارم شیرازی، خزعلی و... به عنوان محرك اصلی و مخل نظم عمومی تشخیص داد. لذا با حكم كمیسیون امنیت اجتماعی قم به سه سال اقامت اجباری (تبعید) در شهرستان میناب محكوم شد. قبل از اینكه مأموران رژیم موفق به دستگیری وی شوند، متواری شد و مأموران در دستگیری او ناكام ماندند. محل اقامت اجباری (تبعید) وی بعداً به میاندوآب تغییر كرد؛ درحالی كه همچنان وی در اختفا به سرمی‌برد. سپس كمیسیون امنیت اجتماعی قم در 1357/5/1 او را به تبعید در ایذه محكوم كرد؛ در حالی كه همچنان مأموران از دستگیری وی ناتوان بودند.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و بازگشت حضرت امام به كشور، در مدرسه‌ی رفاه و علوی در خدمت امام بود و از تنظیم‌كنندگان ملاقات‌های امام خمینی با شخصیت‌های دیداركننده و مردم بود. وی بعد از استقرار نظام مقدس اسلامی بارها از طرف حضرت امام خمینی مأمور امورات شرعی شد و همراه با سید هاشم رسولی محلاتی از طرف امام (ره) در 22 تیر 1362 به عنوان سرپرست بنیاد پانزده خرداد منصوب شد. وی در 1376 ش از طرف مقام معظم رهبری به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزیده شد.
منبع: فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام خمینی(ره)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
