مرکز اسناد انقلاب اسلامی

در اواخر مهرماه 1362، عملیات بزرگ والفجر 4، تحت فرماندهی مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی و با هدف تأمین ارتفاعات شمال و شمال غرب مریوان، پاکسازی بخشی از مناطق اشغالی، انهدام نیروهای دشمن در منطقه پنجوین، قطع ارتباط عناصر ضدانقلاب منطقه با منابع پشتیبانی در عراق، خارج کردن شهرها و آبادی‌های مرزی منطقه از برد توپخانه دشمن بعثی و تصرف پیشرفتگی شیلر آغاز شد. مراحل این عملیات به سرعت پیش رفت و طولی نکشید که پیروزی‌های رزمندگان اسلام نمایان شد به طوری که آزادسازی حدود 1000 کیلومتر مربع از خاک ایران و عراق از جمله ارتفاعات مارو، گرمک، خلوزه، براله و سربراله، کنگرک، لری، سه درختی، تخم مرغی، پادگان گرمک، شهرک هرگنه، تپه شهدا، هفت توانان، پنجوین، کانی مانگا و منطقه وسیع دره شیلر و تحت کنترل قرارگرفتن شهر پنجوین و چندین روستا؛ به اسارت گرفتن 785 نفر از نیروهای دشمن بعثی و به غنیمت گرفتن 315 خودرو، 8 تانک و نفربر و 157 قبضه ادوات تنها بخشی از نتایج این عملیات بود.

با توجه به اسناد و مدارک موجود، برگزاری جشن­‌های 2500 ساله در سال 1350 بین 120 تا 150 میلیون دلار هزینه دربر داشته است؛ و هرگاه در نظر بگیریم که با توجه به قیمت 8/ 1 تا 2 دلاری نفت در هر بشکه در اواخر دهه­ 1340 درآمدهای ارزی حاصله از فروش نفت به زحمت به 000 /000 /500/ 1 دلار بالغ می‌شد، صرف حدود ده درصد کل اعتبارات ارزی کشور در عرض یک سال برای هزینه‌­های جشن 2500 ساله برای رژیم بسیار سنگین بود.

رژیم پهلوی که مدعی گسترش سواد و بسط آموزش در سطح کشور بود در این حوزه موفقیت چندانی کسب نکرد و نتیجه آن چیزی جز عقب‌ماندگی نبود. بنابر آمار موجود، در پایان عمر این رژیم، 68 در صد از بزرگسالان هنوز در بی‌سوادی به سر می‌برند و کمتر از 40 درصد از کودکان توانستند دوران دبستان را طی کنند. علاوه بر این میزان ناعدالتی سوادآموزی در روستاها نسبت به شهرها و زنان نسبت به مردان از دیگر عواملی است که عقب ماندگی رژیم پهلوی در زمینه سوادآموزی را عیان می‌کند. این در حالی است که براساس شواهد موجود، در همان دوران که رژیم پهلوی به شدت در حوزه سوادآموزی و آموزش عقب مانده بود، برخی کشورها همچون چین و کوبا وضعیتی به مراتب بهتر از ایران داشتند. از این رو بود که عقب‌ماندگی رژیم پهلوی در حوزه سواد مورد اذعان سفیر وقت انگلیس هم قرار گرفت. آنتونی پارسونز با ابراز تاسف اعلام می‌کند: «سيستم آموزش عموميِ در حال تکوين، از تقاضای روزافزون جامعه بسيار عقب‌مانده بود.» این عقب‌ماندگی به ویژه در میان روستائیان و نیز زن‌ها بیشتر خود را نشان می‌داد و ثابت می‌کرد طرح‌های رژیم پهلوی در این حوزه چیزی جز شکست به ارمغان نداشته است.