مرکز اسناد انقلاب اسلامی

بحران قائم‌مقامی رهبری و عزل آیت‌الله منتظری توسط امام خمینی در 6 فروردین 1368 که او را «حاصل عمر خود» می‌دانست نتایج مهم و حیاتی را برای نظام جمهوری اسلامی و تداوم آرمان‌های انقلاب اسلامی به همراه داشت. اگر چه این نتایج از ابعاد مختلفی قابل بحث و بررسی است اما این نوشتار از آنجا که ناظر بر شخصیت، عملکرد و رفتار سیاسی آیت‌الله منتظری است نشان می‌دهد که «اثبات اهمیت حفظ نظام در سیره امام خمینی» ، «جلوگیری از نفوذ گروهک‌های معاند در رأس نظام» ، «حفظ وحدت و پیشگیری از شکاف نخبگانی» و «انسداد راه‌های سوءاستفاده دشمنان» از مهم‌ترین نتایج تصمیم تاریخی امام در عزل آیت‌الله منتظری است.

یکی از شگردهای دشمنان، انحراف در مسیر اسلام ناب محمدی(ص) بود. کشورهای مادی‌گرای غربی به دلیل این که اسلام را مهمترین خطر برای تفکرات و پایه‌های مادی تمدن خود می‌دانستند، از اسلام آمریکایی و انگلیس حمایت کردند تا بتوانند از این طریق به تضعیف اسلام راستین همت گمارند. در همین راستا، دو گفتمان در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کردند که در یک سو، اسلام ناب محمدی(ع) و در سوی دیگر اسلام آمریکایی قرار داشت. حضرت امام خمینی(ره) به عنوان رهبر جامعه اسلامی همواره به این تضاد و فعالیت دشمنان برای تضعیف آموزه‌های اسلامی و دامن زدن برخی از معاندان بر جریان اسلام آمریکایی تاکید داشتند و امت اسلامی را به هوشیاری، بصیرت و حفظ اصالت‌های دینی سوق می دادند.

به‌دنبال تصويب قانون ملى شدن صنعت نفت ايران، آمريكا در مواجهه با انگليس و ايران روشى دوگانه در پيش گرفت. در واقع دولت آمريكا يك استراتژى تغيير ناپذير براى كسب سلطه بر منابع نفت و يك تاكتيك نرم و دوپهلو براى رسيدن به اين هدف پيشه‌ خود ساخت. از يك طرف با حمايت از عمليات دولت ايران، انگليسى‌ها را تحت فشار قرار مى‌داد و از طرف ديگر، با حمايت از پيشنهادهاى انگليس، ايران را از اهداف خود باز مى‌داشت. در این بین مصدق مى‌پنداشت رجال آمريكا به خاطر اين‌كه مردم ايران در مقابل انگليس قيام كرده‌اند و آن‌ها را از جنوب بيرون رانده‌اند، از او حمایت‌ می‌کنند و همين تحليل غلط، او را بيش از پيش به آمريكايى‌ها خوشبين كرده بود.