نماينده افكار علما و مراجع طرفدار مشروطيت آيت‌الله میرزای نائيني است كه انديشه‌هاي جناح مشروطه‌خواه را تئوريزه و مدوّن كرده است. مرحوم نائيني در كتاب «تنبيه الامه و تنزيه الملّه» تلاش مي‌كند تا مباني مشروطيت را به اسلام نزديک كند. نظريه حكومتي مرحوم نائيني همان حكومت اسلامي يا حكومت فقهاست. او معتقد است در اين زمان، ولايت فقها توسط ستمگران غصب شده. آيت‌الله نائيني تصريح مي‌كند كه نيابت فقها در عصر غيبت در امور حسبه از قطعيات مذهب است و حفظ نظم و اساس اسلام را از مهم‌ترين مصاديق امور حسبه مي‌داند. وی، حكومت مشروطه را از باب اوّليه مشروع نمي‌داند، بلكه آن را نوعي حكومت غاصبانه مي‌شمارد كه از باب ضرورت و ثانويه غصب آن كمتر از حكومت استبدادي است.
