مرکز اسناد انقلاب اسلامی

در دوران نهضت اسلامی، پیوند تاثیرگذار بین قشر تحصیل‌کرده‌ي دانشگاهی و طلاب علوم دینی، نقش بی‌بدیلی در مسیر مبارزه با رژیم پهلوی داشت. این پیوند از همان نخستین سال‌های نهضت اسلامی آغاز و طی سال‌های پایانی دهه 40 مستحکم‌تر شد. تلاش‌های روحانیونی نظیر شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر، آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله مفتح و ... در سازماندهی كنش‌های سیاسی دانشگاهیان بسیار موثر بود و با فعالیت آنان پیوند حوزه و دانشگاه ریشه گرفت. در دهه 50،‌ وحدت دانشگاه و حوزه در مبارزه علیه سلطنت پهلوی، از شعار «پیوند دانشجو و‏‎‎‏ روحانی ناگسستنی است» در مراسم چهلم شهادت آیت‌الله سید مصطفی خمینی، و شعار «دانشجو، روحانی پیوندتان مبارک» در تظاهرات تاسوعای سال 57، وارد مرحله عمل شد. به طوری که در بهمن 1357، همبستگی دانشجویان با روحانیون متحصن در دانشگاه تهران، نمود دیگری از وحدت حوزه و دانشگاه در مبارزه با رژیم پهلوی را نمایان ساخت.

آیت‌الله سید عبدالحسین دستغیب، از مبارزان فعال در دوران نهضت اسلامی و امام جمعه شیراز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، از جمله افرادی بود که در عمل و نظر، تابع تمام و کمال ولایت فقیه بود. دیدگاه وی نسبت به امام خمینی یک دیدگاه کاملا ولایی بود. فرزند شهید دستغیب در این رابطه می‌گوید: «شهید دستغیب بارها می‌فرمود "من اطاع الخمینی فقد اطاع الله"؛ هرکس اطاعت کند خمینی را خداوند را اطاعت کرده است.» به گفته همسر شهید دستغیب: «ایشان خود به اصل ولایت فقیه معتقد بودند و هر چند به امام ارادت خاصی داشتند، ولی نه اینکه آن را منحصر به حیات امام بدانند. ایشان اگر زنده بودند، قطعا از ولی فقیه زمان حمایت کامل می‌کردند، کما اینکه در مجلس خبرگان قانون اساسی با تمام قدرت از این اصل دفاع کردند.»

چنان که از اسناد لانه جاسوسی برمی‌آید، سفارت امریکا در تهران دستور می‌گرفت که «گزارشات تحلیلی درباره تحولات دانشگاهی؛ فرهنگی و رسانه‌های گروهی تهیه نماید.» در همین راستا، رصد دائمی علائق و کنش سیاسی دانشجویان و اساتید یکی از نیازهای آمریکا اعلام می‌شد و سفارت می‌کوشید به شیوه‌های مختلف در دانشگاه‌ها و در میان دانشگاهیان نفوذ کند. حمایت از مخالفان نهادهای حوزوی در دانشگاه‌ها، مراودات اطلاعاتی با اساتید و دانشگاهیان متمایل به غرب، افزایش ارتباطات نفوذی در نهادهای علمی ایران از طریق ازدواج‌ها، طرح فرهنگی و دانشگاهی فولبرایت برای نفوذ در محافل دانشگاهی و علمی ایران، ارتباط عامل نفوذ با دانشجویان و ترویج اندیشه‌های غربی در میان دانشگاهیان از جمله راهبردهای امریکا برای نفوذ در دانشگاه‌ها بود. سفارت آمریکا می‌کوشید با نفوذ در دانشگاه‌ها، مسیر تحقق اهداف خویش را در ایران هموار کند و به همین منظور از تمامی جاذبه‌های کاذب فرهنگی و علمی خویش بهره گرفت اما در بسیاری از موارد نتوانست به خواسته‌هایش دست پیدا کند.

در یکصد سال اخیر شهید آیت‌الله سید حسن مدرس از جمله فقیهان و عالمانی است که در عمر با برکت خود علاوه بر دیانت ، به سیاست نیز به معنای تام و تمام آن پرداخته است. آیت‌الله مدرس از عصر مشروطه ، مبارزه با استبداد و استعمار تا لحظه شهادت در عرصه سیاست درخشیده است بطوری که می‌توان دوران نمایندگی او در مجلس شورای ملی ( از دوره دوم تا ششم) را سیاسی‌ترین دوران زندگانی سید حسن مدرس قلمداد کرد. آیت‌الله مدرس در پنج دوره نمایندگی خود در مجلس عرصه‌های نوینی در سیاستمداری و سیاستگذاری ایران خلق کرد که برگرفته از شخصیت خودساخته او بود. نگاهی به مؤلفه‌های شخصیتی شهید مدرس در دوران نمایندگی ابعاد برجسته‌ای از یک نماینده تمام و کمال مردم را به منصه ظهور می‌رساند. مردم‌داری، دشمن‌شناسی و دشمن ستیزی، استبدادستیزی، ایستادگی در برابر تهدیدو تطمیع، ساده‌زیستی و استقلال شخصیتی از جمله ویژگی‌های برجسته شهید آیت‌الله سید حسن مدرس است که از این رهگذر می‌توان او را - در اندیشه و عمل- الگوی یک نماینده تمام‌عیار و رجل دینی و سیاسی دانست.