مرکز اسناد انقلاب اسلامی

به روايت عباس شيباني، سران نهضت آزادي و رهبران نهضت مقاومت ملي -مجموعه نيروهاي ملي و مذهبي- همگام با مخالفان قيام 15خرداد، آن را حرکتي چاله ميداني معرفي مي‌کرده‌اند.

صفحات تاریخ جهان مملو از جنایت‌هایی است که سه کشور امریکا، انگلیس و فرانسه مرتکب آن شده‌اند. این کشورها در پوشش حقوق بشر، آزادی، امنیت انسانی و با شعار انسان‌دوستانه جنایت‌های فجیع را در تاریخ کشورهای جهان ثبت کرده‌اند. به عنوان مثال، نسل‌کشی 100 میلیون سرخ پوست آمریکایی، جنایت درسدن، فاجعه هیروشیما و ناکازاکی، قتل‌عام 3 میلیون ویتنامی و کشتار مردم در افغانستان، عراق و ایران از جمله جنایت‌هایی است که در کارنامه امریکا ثبت شده است. انگلیس نیز جنایت‌هایی در افغانستان، هند، ایران، عراق، آفریقای جنوبی و یمن انجام داده است که در تاریخ جهان در نوع خود بی‌نظیر است. فرانسه هم به عنوان هم‌دست امریکا و انگلیس عامل ده‌ها جنایت بزرگ در طول جنگ دوم جهانی و نیز در کشورهایی چون لیبی و الجزایر بوده است. علاوه بر این، براساس اطلاعاتی که در سال ۱۹۹۰ منتشر شد، فرانسه یکی از تأمین کنندگان زنجیره تولید بمب‌های شیمایی برای رژیم بعث عراق در دوران جنگ تحمیلی رژیم بعث علیه ایران بوده ‌است.

عملکرد شهید صدر در حمایت از انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) بسیار قابل توجه بوده است؛ زیرا با سخنرانی‌ها، کلاس‌های درس، پرورش شاگرادان انقلابی، صدور اعلامیه و نامه‌های انقلابی به مردم ایران و امام خمینی، تهیه پیش‌نویس قانون اساسی و... تاثیری مهم در روند انقلاب اسلامی داشته است. به دلیل این اهمیت بود که امام خمینی در خصوص او فرمودند: «سید محمدباقر صدر مغز متفکر اسلامی بود و امید این بود که اسلام از او بهره­برداری­های زیادتری بکند...»

هنر در قرآن در خدمت رشد و تكامل فرد و جامعه قرار می‌گيرد و از هنر، هنر متعهد می‌زايد و هنر غيرمتعهد را هنری لغو می‌شناساند. چنانچه در هنر نمايشی داستان‌سرايی قرآن همين بينش را مطرح می‌كند. هنری كه قرآن در فصاحت و داستان هنرنمايی می‌كند هم در ادبيات هنرمندانه است هم در تأثير؛ به‌همين‌جهت داستانش را "احسن‌القصص"، زيباترين قصه‌ها می‌نامد، زيرا داستان‌های قرآن وحی خداوند از ماوراءطبيعت است كه بشر را از خاك به افلاك، از طبيعت به غيب و شهود فرامی‌خواند. داستان‌های قرآن نه برای سرگرمی، نه برای هنر كه هرچه تراژديك هنرمندانه‌تر؛ بلكه برای اميدآفرينی، براي شكيبايی، براي استقامت در مقابل مشكلات و عبرت خوانندگان آمده است. می‌توان گفت در زمانی كه هنر براي هنر و سرگرمی، شعر برای خيال‌انگيزی، داستان و داستان‌سرايی برای سرگرمی مرسوم شده و ماده‌ هنر، غيرواقعی، تخيلی، افسانه‌ای و نتيجه‌ آن پوچ و باطل بوده است، قرآن با طرح هنری متعهد، واقع‌گرا، هدفمند، خردانگيز، احياكننده‌ فطرت، مبارزساز، اخلاق‌گرا، استقامت‌زا، آرام‌بخش و حق‌گرا را پايه‌گذاری كرد.

انتخابات تعیین نظام سیاسی ایران، تقریبا هیچ مورد مشابه دیگری ندارد. در همه کشورهایی که تجربه انقلاب سیاسی دارند، حداکثر شورای انقلاب یا عناوین مشابهی، در قالب جمع محدودی و آن هم در فاصله طولانی از زمان پیروزی، قانون اساسی را تدوین، و به آرای عمومی می‌گذارند. اتفاق دیگر حاصل از انتخابات فروردین 1358، ترکیب دین و سیاست در قالب نظام جمهوری اسلامی است. این تحول مهم در حالی رخ می‌داد که مدرنیته و تجدد، به ویژه از قرن هجدهم عملا دین را به پستو و انزوای اجتماعی سوق داده بود و در جامعه ایرانی که نزدیک به 150 سال از پیروی از الگوی مدیریت سیاسی دین‌گریز دم زده شده بود، نظام دینی مردم سالاری به حاکمیت عمومی رسید. نکته مهم دیگر در مورد جایگاه "جمهوریت" در نظام اسلامی است که برخلاف فهم رایج، در مکتب اندیشگی امام، جمهوریت یک مفهوم دینی و برآمده از تعالیم و سیره و سلوک پیشوایان اسلامی جامعه ماست.

مروری بر اندیشه‌های مهدی بازرگان به عنوان بنیانگذار نهضت آزادی، گواه آن است که برداشت‌های گزینشی و سطحی آنها از فقه و آموزه‌های دینی، چگونه زمینه‌های سقوط به دامان اومانیسم و لیبرالیسم التقاطی را برای بخشی از جوانان فراهم کرد. موضوعاتی چون برداشت تحریفی از تبری، برداشت خلاف از رحمانیت خدا و رد اجرای احکام دین، عدم تسلط بر روایات و منابع فقهی ارتداد، عدم درک تفاوت سب‌البنی و مرتد و عدم فهم اصل فقهی نفی سبیل از جمله مواردی است که نشانگر عدم آشنایی نهضت آزادی با فقه اسلامی است. این نوع ورود بدون تخصص، زمینه‌ساز انحراف بسیاری از جوانان این مرز و بوم شد. آنجا که به اذعان منافقین، کتاب "راه طی شده" بازرگان در محافل درونی سازمان مجاهدین تدریس می شد. از همین رو بود که امام خمینی در نامه‌ای که به حجت‌الاسلام محتشمی‌پور نوشتند، تاکید کردند: «...نهضت آزادی و افراد آن از اسلام اطلاعی ندارند و با فقه اسلامی آشنا نیستند...نتیجه آن که نهضت به اصطلاح آزادی و افراد آن چون موجب گمراهی بسیاری از کسانی که بی‌اطلاع از مقاصد شوم آنان هستند می‌‌گردند، باید با آن‌ها برخورد قاطعانه شود و نباید رسمیت داشته باشند.»

عباس امیرانتظام که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران مسئولیت‌هایی چون معاون نخست‌وزیر و سخنگوی دولت موقت مهدی بازرگان را برعهده داشته و برای مدتی نیز سفیر ایران در استکهلم بوده، با تمایلات غرب‌گرایانه خود صدمات و خسارت‌های فراوانی به نظام جمهوری اسلامی و مردم ایران وارد کرده است. ارتباط سری وی با سفارت آمریکا و سازمان سیا، نفوذ در نهادهای فرهنگی ایران و همسویی با منافع آمریکا، سخنرانی‌هایی در راستای مقاصد غربی، در اختیار قرار دادن اطلاعات حساس و سری کشور به آمریکا، مخالفت با گروه‌های مذهبی، مخالفت با ولایت فقیه، تلاش برای انحلال مجلس خبرگان قانون اساسی و ... گزاره‌هایی است که می‌توان شواهد فراوانی برای هر یک از آن‌ها در تاریخ یافت. در این میان اسناد لانه جاسوسی آمریکا نیز حاوی شواهدی در این رابطه هستند و از امیرانتظام به عنوان یکی از "مؤثرترین مدافعین عادی کردن روابط بین ایران و آمریکا" یاد می کنند.

در تاریخ ایران، عید نوروز به عنوان یک مراسم سنتی و ملی همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده است اما این مراسم در برهه‌هایی از تاریخ، به فرصتی برای مبارزه با ظلم و ستم تبدیل می‌شد و مردم به فتوای روحانیون از برگزاری جشن نوروز امتناع کرده و به مبارزه با استبداد و استعمار می‌پرداختند. تحریم عید نوروز توسط علما در تاریخ معاصر ایران، پیشینه‌ دارد. به طوری که از زمان مشروطه و با دخالت بیگانگان در امور داخلی کشور، علما تصمیم به تحریم عید نوروز سال 1289 گرفتند. این شیوه در دوران نهضت اسلامی نیز دو مرتبه تکرار شد که می‌توان به تحریم عید نوروز سال 1342 توسط امام خمینی در اعتراض به برنامه‌های خلاف شرع رژیم پهلوی و تحریم نوروز سال 1357 در واکنش به جنایات‌های رژیم پهلوی اشاره کرد که در هر سه مورد، مردم نیز با تبعیت از فرمان روحانیون، همراهی خود را با فتوای تحریم عید نوروز اعلام می‌کردند و برگزاری جشن و شادی را تا دفع ظلم به تعویق می‌انداختند.

رزم‌آرا در حالى‌كه تلاش مى‌كرد تا راه‌حلى را براى خروج از بن‌بستى كه كميسيون نفت براى او به وجود آورده بود، به‌دست آورد، سعى مى‌كرد از ملى شدن صنعت نفت جلوگيرى كند. وى پس از مصوبه‌ بيست‌وششم آذر ماه مجلس، در سوم دى ماه، در جلسه‌ خصوصى مجلس شركت كرد و به شدت عليه ملى شدن صنعت نفت، سخن راند. او گفت: ايران داراى آن قدرت صنعتى نيست كه به خودى خود استخراج نفت نموده و در بازارهاى دنيا بفروشد. ايرانى كه يك كارخانه سيمان را نمى‌تواند با پرسنل خود اداره كند و ايرانى كه كارخانجات كشور را در اثر عدم قدرت فنى به صورت ناگوارى درآورده است و ضرر مى‌دهد، با كدام وسائل مى‌خواهد نفت را شخصاً استخراج كند؟ در پايان با صراحت تمام گفت: ملى كردن صنعت نفت بزرگترين خيانت است.

بعد از کودتای 28 مرداد 1332 و انعقاد قرارداد كنسرسيوم، شكل جديدی از غارت نفت ايران در دستور كار قرار گرفت. به موجب این قرارداد، كمپانی­‌های امريكايی،‌ انگليسی، هلندی و فرانسوی اجازه پيدا كردند كه روند اكتشاف و استخراج نفت را با هزينه­ دولت ايران انجام دهند. روند يادشده نشانه­‌هايی از سلطه جديد اقتصادی شركت­‌های چند مليتی و ارتقاء نقش امريكا در اقتصاد و سياست ايران را منعكس می­‌ساخت. امضای قرارداد نفتی ايران با شركت­‌های غربی همچنین زمينه لازم برای افزايش نقش اقتصادی امريكا در ايران را بوجود آورد و امريكا برای ارتقاء موقعيت خود در مناطق پيرامونی، از سازوكارهايی همانند ملی­‌سازی حمايت به عمل آورد. كنسرسيوم به شهادت بسياری از تحليل­گران مستقل مسائل ايران، ‌نشانه‌­ای از نهادينه شدن اقتدار و كنترل شركت­‌های بين­‌المللی جهان غرب بر منابع اقتصادی ايران بوده و این قرارداد علنا از نفت ملی‌زدایی کرد. بعد از انعقاد قرارداد کنسرسیوم، ایران تا پیروزی انقلاب اسلامی هرگز كنترل همه‌جانبه بر منابع نفتی خود را به دست نیاورد.