مرکز اسناد انقلاب اسلامی

بحث از حجاب در کشور ما، هم‌زمان با آشنایی ایران با عالم تجدد بوده و پیش از آن جز به صورت يک امر فقهی و تکلیف شرعی، اظهار تردیدی در آن باره نشده است. البته حدود حجاب و پوشش مورد بحث فقها بوده، اما اصل آن مقبول تمام طوایف مسلمان بوده است. بحث علمی از حجاب در ایران (و نیز ترکیه) بیش از هر کشور دیگری مطرح بوده، چرا که از آغاز، ترک حجاب به صورت یک دستور حکومتی درآمد و همین امر سبب شد تا این مسأله نه تنها از لحاظ دینی، بلکه از لحاظ سیاسی هم به صورت يک مسأله درآید. در جریان انقلاب اسلامی تحت عنوان بازگشت به اصل، مسأله حجاب، سخت مورد توجه قرار گرفت. به موازات آن، بخش عظیمی از جهان اسلام که تا این زمان، شیفته اندیشه‌های غربی بود، هم‌زمان با گرایش به اسلام، به سمت حجاب گرایش پیدا کرد.

رژیم‌ پهلوی‌ همچنان‌ كه‌ برای‌ مشاركت‌ سیاسی‌ عموم‌ مردم‌ ارزشی‌ قائل‌ نبود، به‌ حقوق سیاسی‌ زنان‌ هم‌ بی‌اعتنا بود و به‌ همین‌ سبب‌ مشاركت‌ سیاسی‌ توده‌ی‌ زنان‌، هیچ‌گاه‌ در دوران‌ پهلوی‌ تحقق‌ نیافت‌. با پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌، دیدگاه‌ جدیدی‌ درباره‌ی‌ حقوق سیاسی‌ زنان‌ مطرح‌ گردید. دیدگاهی‌ كه‌ در عین‌ رعایت‌ موازین‌ اسلامی‌، امكان‌ مشاركت‌ زنان‌ را در سیاست‌ به‌ شكلی‌ گسترده‌ امكان‌پذیر می‌ساخت‌. در این‌ دیدگاه‌ جدید، رهبر انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌، نقشی‌ كلیدی‌ و اساسی‌ برعهده‌ داشت‌. تأكیدات‌ و توصیه‌های‌ مكرر ایشان‌ پیش‌ از انقلاب‌ مبنی‌ بر حضور زنان‌ در تظاهرات‌ها و همچنین‌ تأكیدات‌ ایشان‌ بر شركت‌ زنان‌ در رأی‌گیری‌ها و انتخابات‌ پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌، نشان‌دهنده‌ی‌ اعتقاد واقعی‌ ایشان‌ به‌ حقوق سیاسی‌ و اجتماعی زنان‌ بود.

مسيری را كه‌ پهلوی‌ها برای توسعه‌ و نوسازی ايران‌ پذيرفته‌ بودند، الگوی ناقصی از غرب‌ بود كه‌ تنها در ظواهر تمدن‌ غرب‌ متوقف‌ می‌ماند. بنابر این الگويی از زن‌ معرفی می‌گرديد كه‌ نه‌ كاملاً الهام‌ گرفته‌ از غرب‌ بود و نه‌ نسبتی با جامعه‌ و زنان‌ ايرانی داشت‌. ديدگاهی كه‌ پس‌ از پیروزی انقلاب‌ اسلامی درباره‌ حضور زنان‌ در عرصه‌ اجتماع‌ رواج‌ يافت‌، دارای دو ويژگی اساسی بود: نخست‌ اينكه تقريباً تمايزی بين‌ زنان‌ و مردان‌ برای حضور اجتماعی قائل‌ نبود و امكان‌ حضور و فعاليت‌ در عرصه‌های مختلف‌ اجتماعی را همان‌گونه‌ كه‌ حق‌ مردان‌ می‌دانست‌، حق‌ زنان‌ نيز به‌ شمار می‌آورد. ويژگی دوم‌ اين‌ ديدگاه‌، خصلت‌ مذهبی آن‌ و پايبندی آن‌ به‌ تعاليم‌ اسلامی بود. تغيير ديدگاه‌ رايج‌ درباره‌ی حقوق اجتماعی زنان‌ و حضور آنان‌ در اجتماع‌ پس‌ از پيروزی انقلاب‌ اسلامی باعث‌ ايجاد تحولی گسترده‌ در زمينه‌ی حضور اجتماعی زنان‌ گرديد.

هدف کلی این کتاب از سویی تبیین دیدگاه واقعی رژیم پهلوی و نظام جمهوری اسلامی به حقوق زنان و از سوی دیگر بررسی تحولات علمی ایجاد شده برای بهره‌مندی آنان از حقوق سیاسی و اجتماعی خود، در دوره‌ مذکور، می‌باشد.