روایت برگزیده

در ابتدا قرار بود امام با یکی از هواپیماهای داخلی به ایران بازگردد و حتی هواپیمایی هما پروازی با نام پرواز انقلاب آماده کرده بود که به فرانسه برود و امام را به وطن برگرداند ولی با مخالفت دولت بختیار و بسته شدن فرودگاه عملاً این کار اتفاق نیفتاد. از این رو همراهان‌ امام‌خمینی‌ در فرانسه، برای‌ اجاره‌ هواپیما با شركت‌های‌ هواپیمایی‌ وارد مذاكره‌ شدند. اما هیچ شرکتی «حاضر نمی‌شد كه‌ قبول‌ ریسك‌ نموده‌ و حامل‌ امام‌ و همراهان‌ به‌ سوی‌ ایران‌ شود.» سرانجام‌ شركت‌ ایرفرانس‌ با شرایطی‌ این‌ مسئولیت را قبول‌ كرد. شركت‌ ایرفرانس‌ دومشكل‌ داشت:‌ عدم‌ تأمین‌ از سوی‌ دولت‌ ایران‌ و عدم‌ آمادگی‌ فرودگاه‌ تهران‌ به‌ دلیل ‌تعطیلی‌ چند روز گذشته‌ و ادامه‌ اعتصاب‌.

نواب صفوی با لحن خطابی به ملک حسین به زبان فصيح عربی چنین می‌گوید: «ای پسر عموی عزیزم، خودت و دینت و ملتت را خوب نگهداری کن. باید اسلام به مرحله مجد و عظمت ایام جد بزرگوارت محمد(ص) برسد جز محبت خدا و رسول او محبت کسی را در دل تو جا نداشته باشد، تو نباید از احدی بترسی. باید در نجات فلسطین کوشش کنی، تو و ما باید با احترام و محبت نسبت به مسلمانان آواره فلسطین بکوشیم».

ماشاءالله رحیمی از اعضای هیئت امنای مسجد قبا می‌گوید: «از لابه‌لای درختان به ما تیراندازی شد و متوجه شدیم که می‌خواهند جنازه‌ها را بدزدند. ظاهرا آقایان اعلامیه‌هایشان را هم چاپ کرده بودند که آی مردم این‌ها حتی حاضر نیستند جنازه‌های پاسدارهایی را هم که به خاطرشان کشته می‌شوند همراه با جنازه‌ی خودشان تشییع کنند و وقتی دیدند ما هر سه جنازه را آورده‌ایم، برای اینکه اعلامیه‌هایشان بدون مصرف نمانند، تصمیم گرفتند شبانه جنازه‌های پاسدارها را بدزدند..»

آیت‌الله موسوی اردبیلی می‌گوید: لیبرال‌ها انصافاً نقش‌شان‌ را در زمان نهضت [اسلامی] بد بازی‌ كردند. از این‌ طرف‌ به‌ آن‌ صورت‌ به قیام،‌ عقیده‌ و ایمان‌ نداشتند، از آن‌ طرف‌ هم‌ دلشان‌ می‌خواست‌ كارهای‌ كمرنگ و‌ رقیق و‌ آرامی‌ انجام بدهند.

پس از مدتی فهمیدیم كه منافقین آیت را ترور كردند و شصت گلوله به او زدند! من آن زمان با جهاد همكاری می‌كردم و برای خرید قلع به میدان هفت تیر رفته­بودم كه رادیو اعلام كرد حسن آیت امروز صبح توسط منافقین ترور شد. دكتر بقایی از ترور آیت خوشحال بود؛ چون احساس می­کرد وجود وی می­تواند برای او دردسر ساز باشد.

حجت‌الاسلام مسیح مهاجری می‌گوید: «اصلاً تسخیر لانه جاسوسی حركت علیه آمریكا بود ولی در واقع این یک حركت علیه دولت موقت هم بود. علتش هم این بود كه دولت موقت دلش می‌خواست با آمریکا رابطه خوبی داشته باشد و این واقعه بعد از ملاقات آقای بازرگان و همراهانش در الجزایر با برژینسكی مشاور امنیتی كارتر صورت گرفت.»

آیت‌الله واعظ زاده خراسانی می‌گوید: اربعين از اطراف عراق هيأت‌هاي عزداری، نه فقط مردم عادي بلکه هر هيأتي با رؤسا، تجار ، بزرگان و علماي شهرشان می‌آمدند. قبل از اربعين شايد در حدود 120 هيأت از اطراف عراق مي‌آمدند. هر کدام هم يک جايي داشتند. بعضي‌ها را هم مردم پذيرايي مي‌کردند و به خانه خودشان می‌بردند. اين‌ هیأت‌ها هر کدام دو يا سه بار راه مي‌افتادند مي‌آمدند داخل صحن سينه مي‌زدند و نوحه مي‌خواندند مي‌رفتند. آن طرف قبله صحن حضرت امام حسين(ع) دائماً 3 یا 4 دسته بودند که آن وقت نوحه‌خوان‌هاي خيلي ماهري هم داشتند. دو سه روز هم اين جريان اربعين طول مي‌کشيد.

نهم صفر سالروز رحلت علامه عارف آیت‌الله سید محمدحسین حسینی‌تهرانی است. علامه حسینی‌تهرانی از جمله عالمانی است که بیشتر با مباحث عرفانی شناخته شده است. اما وی در سال‌های حضورش در تهران که همزمان با نهضت اسلامی امام خمینی بود با حمایت کامل از نهضت امام به سازماندهی نیروهای مبارز به ویژه دانشجویان، روحانیون، طلاب و بازاری‌ها پرداخت.

رژیم رضاخانی با قلدری و فشار بر مردم، مانع از برگزاری مجالس و مراسم عزاداری می‌شد به طوری که مردم با ترس و دلهره و گاه به صورت مخفیانه به برپایی مجالس عزای سیدالشهدا(ع) اقدام می‌کردند. حجت‌الاسلام سیدحسین حسینی در بخشی از خاطرات خود به نقل از پدرش در این رابطه می‌گوید: «مرحوم پدرم نقل می‌کرد که زمان رضاشاه ملعون مجالس روضه‌خوانی را تعطیل کرده بودند و اجازه نمی‌دادند که مردم برای امام حسین(ع) مجلس عزاداری برپا کنند. بسیاری از روحانیون از پوشیدن لباس روحانیت منع شدند. با وجود این علاقمندان به اهل بیت به صورت مخفیانه مجلس روضه می‌گرفتند.»

آیت‌الله مشکینی به محض اينكه متوجه وجود حواشي مسئله‌دار در بيت آقاي منتظري شد، با توجه به اينكه در آن مقطع زماني (مهر 1364) منصب رياست مجلس خبرگان را نيز برعهده داشت، نامه‌اي از روی خيرخواهي و به نمايندگي از سوي تعدادي از نمايندگان مجلس خبرگان خطاب به آقای منتظری نوشت و در آن به وی مطالبي را هشدار داد. نامه‌ آيت‌الله مشكيني خطاب به آیت‌الله منتظری علاوه بر اينكه نشان از نگراني و دغدغه‌ او دارد حامل نگراني عده‌اي از فقها و اعضاي مجلس خبرگان و ائمه‌ جمعه‌ كشور نيز مي‌باشد. آيت‌الله مشكيني بعد از صدور حكم عزل قائم­ مقام رهبري نيز جزء اولين شخصيت‌هايي بود كه از اين حكم امام اعلام حمايت كرد.

خادم امام می‌گوید: بعد از پذیرش قطعنامه حاج احمد مرا خواست گفت: امام با ناراحتی قطعنامه را قبول کرده‌اند. وقتی که رفتم امام با درد دل حرف‌هایی زد از جمله مطالبی که یادم هست این بود که گفتند : «حاجی آن‌هایی که شهید شدند به لقاءالله پیوستند خوشا بحالشان. آن‌هایی هم که اسیر شدند ان­شاءالله آزاد می­‌شوند به موطنشان بر­می‌گردند. آن‌هایی هم که جانبازند خدا ان­شاءالله کمکشان کند و خدا شفایشان بدهد.» بعد از درد دل و بیان اینکه امام با چه ناراحتی قطعنامه را پذیرفته­‌اند، من با حاج احمد آقا نیمه شب چند ساعت تمام گریه کردیم.

فرزند مرحوم شاهرودی می‌گوید: قبل از اینكه ‌‌‌‌‌‌‌‌آیت‌‌‌‌‌‌‌الله خامنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای بیایند با پدرم مشورت كردم كه صلاح هست كتابی كه مركز اسناد انقلاب اسلامی درباره‌ مرحوم ‌‌‌‌‌‌‌‌آیت‌‌‌‌‌‌‌الله العظمی شاهرودی چاپ کرده را به آقا اهدا كنیم؟ گفتند: صلاح است به ایشان بدهید. بعد از اینكه آقا آمدند كتاب در دستم بود و به ایشان گفتم كه این كتاب را مركز اسناد انقلاب اسلامی با همكاری بیت تدوین کرده و تقدیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌كنیم. گفتم مطالبی در این كتاب است كه از جمله روشن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌كند نواب صفوی هم مقلد مرحوم آقای شاهرودی بوده و نیز اینكه كارش را هم با اجازه‌ مرحوم آقای شاهرودی شروع كرده كه ‌‌‌‌‌‌‌‌آیت‌‌‌‌‌‌‌الله خامنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای خیلی از این ‌مسئله تعجب كردند و خوششان آمد.

رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: یك روز آقای هاشمی‌رفسنجانی و حاج احمد آقا به عیادت من آمدند... طبیب من رو به من كرد و به آقای هاشمی گفت كه ایشان خیلی اصرار دارند كه بهشان رادیو بدهیم. به‌نظر شما مصلحت است؟ آقای هاشمی گفت: نه. من گفتم: چرا مصلحت نیست؟ ایشان گفتند: رادیو اخبار تلخ دارد... بعداً گفتند مثلاً دفتر مركزی حزب منفجر شده عده‌ای مجروح شدند. آقای بهشتی هم مجروح شده... من بسیار ناراحت شدم وقتی اسم آقای بهشتی را بردند. شاید هم گریه‌ام گرفت؛ یادم نیست... من چون نسبت به آقای بهشتی احساسات برادرانه داشتم و یك اعتقاد همه‌جانبه داشتم، با ایشان سال‌های درازی مأنوس بودیم، مرتب همه‌ كارهایمان و تلاش‌هایمان باهم مشترك بود. همین برای من خیلی سخت بود.

حجت‌الاسلام شجونی روایت می‌کند: زمانی که آیت الله سعیدی را گرفتند، من هم به مناسبتی –که الان یادم نیست- در زندان بودم. بعد از مدت کمی در اتاق ساقی –که رئیس زندان قزل قلعه بود- منوچهر ازقندی را دیدم -چون چند تا منوچهری شکنجه‌گر داشتیم...- او خودش گفته بود و من از سخنانش فهمیدم که از کسانی بوده که آیت‌الله سعیدی را شهید کرده است.

آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی درباره جلسه مهم خبرگان در 14 خرداد 68 برای تعیین رهبری انقلاب می‌گوید: وقتی هیأت‌رئیسه اعلام كرد نظر خبرگان رهبری شورایی نبود و رهبری فردی است، یك نفر از این خبرگان اسم رئیس‌جمهور، آیت‌الله خامنه‌ای را آورد. ایشان خیلی اوقاتش تلخ شد و رفت پشت تریبون و مخالفت کرد. خلاصه به رای گذاشتند و آیت‌الله خامنه‌ای با رای بالا رای آورد. بعد از اینکه در جلسه خبرگان آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر انتخاب شد، آقای جنتی به من گفت برویم جماران و یک سر سلامتی به سید احمد آقا بدهیم. رفتیم جماران و حاج سید احمد را دیدیم. من به او گفتم كه خبرگان نظرشان آقای خامنه‌ای شد. ایشان گفت: با این کار قلب امام را شاد كردید.

آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی می‌گوید: «تا آنجا که یادم می‌آید، آقای جواد حجتی کرمانی و آقای ربانی جزء کسانی بودند که قرار بود در مسجد جامع منبر بروند. همچنین قرار شد که تا اواسط ماه رمضان، صحبت خیلی داغ نشود و از نیمه ماه به بعد که جمعیت زیادی به مجالس می‌آیند، صحبت‌های اساسی شروع شود».

حجت‌الاسلام حسن روحانی در بخشی از کتاب خاطرات خود می‌گوید: ...حدود ساعت‌ دوازده‌ شب‌، تازه‌ خوابيده‌ بودم‌ كه‌ با صداي‌ زنگ‌ تلفن‌، با نگراني‌ گوشي‌ را برداشتم‌. يكي‌ از دوستان‌ بدترين‌ خبر زندگي‌ام‌ را به‌ من‌ داد و گفت‌: آقاي‌ مطهري‌ را ترور كرده‌اند و ايشان‌ را به‌ بيمارستان‌ طُرفه‌ برده‌اند. سراسيمه‌ خود را به‌ بيمارستان‌ طرفه‌ رساندم‌ و فهميدم‌ گلوله‌ به‌ سر آقاي‌ مطهري‌ اصابت‌ كرده‌ و ايشان‌ قبل‌ از رسيدن‌ به‌ بيمارستان‌ شهيد شده‌ است‌...

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های شاخه نظامی گروه بی‌نام پخش اعلامیه بود. امیر سرتیپ رحیمی در این خصوص می‌گوید: در دورانی که تحولات جامعه و انقلاب سرعتی تصاعدی داشت، برنامه‌ ما از طرفی بنزین ریختن در تنور انقلاب و از طرف دیگر تضعیف روحیه‌ تهاجمی ایادی رژیم بود. کار من پخش اعلامیه‌هایی در نیروهای مسلح بود و با اسم و امضاء «ارتش اسلامی انقلاب» نوشته و در منزل شهید عباس ناطق‌نوری در باغ فیض (که گاهی هم جلسات ما در آنجا تشکیل می‌شد) تکثیر و در پادگان‌ها یا در واحدهای حکومت نظامی مستقر در سطح شهر توزیع و پخش می‌شد.

مرحوم میریان از اعضای بیت امام در خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی ثبت و ضبط شده است در این‌باره می‌گوید: « حساب‌ و كتابهای‌ منزل‌ امام دست‌ من‌ بود. بچه‌ها هر چه‌ برای‌ منزل می‌گرفتند‌، صورت‌ می‌آورند من‌ می‌نوشتم‌، بعد صورت‌ حساب‌ را می‌دادم دست‌ آقای‌ صانعی‌، پولش‌ را می‌گرفتم‌، چون‌ حضرت امام ماه‌ به‌ ماه‌ خرج‌ خانه‌شان‌ مشخص‌ بود. یك‌ مقدار مشخصی‌ برای‌ منزل‌ خودش‌ گذاشته‌، همیشه‌ و آن‌ حد باید خرج‌ بشود اگر زیادتر می‌شد از ماه آینده‌ باید كم‌ شود. دو قلم‌ جنس‌ بود كه‌ مال‌ دو تا از دخترهای‌ امام‌ بود، خرج‌ منزلشان‌ را من‌ داده بودم‌، یكی‌ منزل‌ آقای‌ بروجردی‌ یكی‌ هم‌ ماشین‌ آقای‌ انصاری‌.

کرباسچیان در پاره‌ای از خاطرات خود می‌گوید: «صحت کلام حضرت امام(ره) که فرمود: «او مسلمان نبود» برای ما آن زمان قطعی بود اگر به رساله دکترایش نگاه شود همه از افکار ضداسلامی این شخص مطلع خواهند شد، عملکردش هم نشان دهنده‌ همین است. مخالفت با ممنوعیت فروش مسکرات نمونه‌ آشکار آن است. می‌گفت درآمد مالیاتی مشروب زیاد است. آیا بیت‌المال مملکت اسلامی باید از راه درآمد فروش مشروب باشد؟ همه را راحت کنم؛ او اصلا عقیده‌ای به معتقدات دینی نداشت».