مرکز اسناد انقلاب اسلامی

طی توافق موسوم به «کاپیتولاسیون»، اتباع آمریکا در ایران از مصونیت قضایی برخوردار بودند؛ قانونی که سراسر تبعیض و تحقیر بود...

«... می‌گفتند چون اسم اعلیحضرت رضاشاه درآمده، آن را بردار و کلمه دیگری جای آن بگذار؛ مثلاً حسن به داده بده، تقی به داده بده، نقی به داده بده!»

زمانی که آیت‌الله سید حسن مدرس نماینده مجلس شورای ملی بود، روس‌ها اولتیماتومی به دولت ایران فرستادند که اگر خواسته ما را تامین نکنید به تهران می‌آییم و آنجا را تسخیر می‌کنیم.

در شرایطی که اوضاع زلزله‌زدگان بسیار بد بود، گروه‌های جهادی مردمی شکل گرفتند تا به کمک مردم بشتابند. در این میان اما یک شخصیت مردمی بیش از همه تلاش کرد؛ او کسی نبود جز «جهان پهلوان غلامرضا تختی».

وقتی از منطقه باز‌می‌گشت، جزوه‌های هم‌کلاسی‌هایش را می‌گرفت و مرور می‌کرد تا در کنار مبارزه با دشمن متجاوز، از تحصیل هم بازنماند.

در سال 1355 تنها 75 درصد از کودکان به آموزش دسترسی داشتند، آن هم در شرایطی که حتی در پایتخت مدرسه نوبت کار می‌کردند و شمار شاگردان هر کلاس به 70 – 80 تن می‌رسید. بر پایه گزارش سال 1979 بانک جهانی، درصد اشخاص بالغ باسواد در 1975، در تانزانیا 66 درصد، در ترکیه 60 درصد و در ایران 50 درصد بود...

محمد حيدرنيا يکی از شاهدان عينی فاجعه سینما رکس می گوید: «اصلاً نمی‌توانم صحنه را مجسم کنم صدها جسد جزغاله شده، روی هم و در کنار هم افتاده بودند. کودکانی در آغوش مادرانشان سوخته بودند، به‌گونه‌ای که جدا کردن آنها از يکديگر مشکل بود. بيشتر قربانيان اين حادثه‌ دردناک، زن‌ها و کودکان خردسال بودند و آتش، آن چنان بلايی برسرشان آورده بود که نمی‌شد آنها را از روی چهره شناخت.»

امام خمینی می‌فرمایند: «جرم شيخ فضل‌الله بيچاره چه بود؟ جرمش اين بود كه [می‌گفت] قانون بايد اسلامى باشد. جرم شيخ اين بود كه احكام قصاص [را] غيرانسانى نمى‌دانست، انسانى مى‌دانست.»

شاگرد مغازه، مخفیانه حاج اسماعیل را تعقیب کرد و دید او در موقعیت مناسبی خودش را به آن مرد رسانده و مبلغی به عنوان کمک به او می‌دهد و بعد هم از او خداحافظی می‌کند.