پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دهم دی ماه، روزی بود که کارگران کارخانه تولید آلومینیوم اراک بعلت به تعویق افتادن دریافت حقوق خود از رفتن به کارخانه خودداری نموده و مذاکراتی که استاندار و فرماندار ژاندارمری با آنان به عمل آوردند نتیجه‌ای نداشته و آن‌ها نیز به حال اعتصاب درآمدند.
در سیزدهم دی ماه تمامی فرهنگیان اراک جلسه هفتگی خود را در اداره‌ی آموزش و پرورش استان مرکزی برگزار کردند. علاوه بر فرهنگیان، شمار زیادی از اقشار مردم نیز در این جلسه شرکت داشتند. سخنران جلسه مزبور حجت الاسلام آل اسحق بود. پس از پایان جلسه مردم در خیابان ملک دست به تظاهرات زدند که مأموران با تیراندازی و پرتاب گاز اشک آور آنان را متفرق کردند.
گزارش تجمع روز 13 دی ماه، در بولتن ساواک این چنین ثبت و ضبط شده است:
«ساعت 18:30 حدود 4000 نفر از فرهنگیان و سایر طبقات در اداره آموزش و پرورش اجتماع و مردم را به مخالفت با دکتر بختیار تشویق نمودند. این جمعیت به هنگام ورود به خیابان شروع به تظاهرات نمودند که با پرتاب گاز اشک آور متفرق شدند».
سیزدهم دی روزی بود که سه فرد ناشناس در نزدیکی میدان ششم بهمن اراک به جهت ایجاد وحشت با سلاح کمری از نوع گاز پیسوله به طرف خودرو شهربانی شلیک کرده و متواری شدند. این حادثه جز ایجاد صدا، هیچگونه خسارتی به همراه نداشت.
چهاردهم دی ماه، کماکان شهر اراک در تعطیلی کامل به سر می برد. بعد از ظهر این روز تعدادی از مردم در نقاطی از شهر دست به راهپیمایی زدند که توسط مامورین رژیم متفرق شدند.
ساواک اراک تظاهرات روستاهای حومه این شهرستان را اینگونه گزارش داده است: «از صبح روز 57/10/15، حدود 1500 نفر از قشریون مذهبی روستاهای نمک کور، سنجان، مشک آباد و داود آباد شهرستان اراک، اهالی روستای مرزیجران را که قبلا در تظاهرات ملی و میهنی اراک شرکت کرده بودند، مورد حمله هجوم قرار داده و در درگیری فوق 7 نفر از مخالفین زخمی شده که جهت درمان به بیمارستان اعزام شدند».
روزنامه اطلاعات در روز 16 دی نیز خبر از تظاهرات مردم اراک می‌دهد. در این تظاهرات که چند نفر هم زخمی شدند، بانکهای صادرات شعبه خیابانهای فرحناز، پهلوی و نیز سازمان زنان اراک به آتش کشیده شد.
در گزارش دیگری از ساواک راجع به اراک و روستاهای اطراف چنین آمده است: «شب گذشته حدود 1500 نفر از اهالی اراک و روستاهای نمک کور سنجان، مشک آبادو داود آباد برای برگزاری مراسم ختم محمد نبئی که در تظاهرات سنجان شهید شده بود به قریه آستانه رفته و از آنجا عازم شازند گردیدند. اقدام به تظاهرات و دادن شعارهای ضد ملی نمودند. که با مقاومت اهالی قریه ازنای شازند روبرو شده و سپس زد و خورد بین طرفین در گرفت».
در چنین روزی، اعلامیه‌هایی از سوی دستجات موسوم به جامعۀ مسئول و متعهد شهرستان اراک در سطح شهر توزیع شد. مضمون اعلامیه جامعه مسئول و متعهد اراک که به امضای 66 نفر رسیده بود، اعلام همبستگی با طبقات مردم بود. در اعلامیه‌ی دیگری که از سوی جامعه‌ی روحانیت شهرستان اراک نیز تاکید شده بود به دستور امام خمینی (ره) از کشتن ماموران شهربانی خودداری و به حقوق اقلیت‌های مذهبی تجاوز نکنید. این مطالب را احمدی طی تلفنگرامی به ساواک مرکز ارسال نموده است.
ساواک اراک راهپیمایی مردم را در تاریخ 1357/10/18 اینگونه گزارش نموده است: «از ساعت 10 روز جاری حدود 5000 نفر از طبقات مختلف مردم که در مقابل مسجد حاج آقا ضیاء اراک تجمع نموده بودند با در دست داشتن پلاکاردهائی که حاوی شعارهای له خمینی و علیه شاه و دادن شعارهائی از قبیل از خون ما جوانان آغشته ایران- سکوت هر مسلمان خیانت است به قرآن و استقلال، آزادی حکومت اسلامی و بگو مرگ بر شاه و تا شاه کفن نشود ایران وطن نشود و ارتش به خاطر آمریکا، کشت مسلمان را اقدام به راهپیمایی در خیابانهای اصلی شهر نموده و در طول راهپیمائی نیز تصویر خمینی را که قبلاً تهیه کرده بودند بر روی دیوارهای خیابان نصب کردند. در این تظاهرات محمد جواد لباف از محرکین بود و مجتبی میرجعفری نیز در سخنرانی خود ضمن انتقاد و تحریک مردم مقایسه بین زندان مقامات سابق که بازداشت می‌باشند و زندان مجاهدین نموده و جوانی که احتمالا دانشجو می‌باشد اظهار داشت بگفته خمینی بهاء آب و برق [و] تلفن ندهید تا به دولت فشار بیشتری وارد شود. تظاهرات در ساعت 13:30 بدون هیچگونه درگیری خاتمه یافت».
اطلاعات درباره حوادث 22 دی اراک چنین گزارش داده است: «دیروز جمعه حدود ساعت 9 صبح گروهی از مردم اراک پس از اجتماع در مسجد آقا ضیاء و سخنرانی یکی از روحانیون، در صفوفی منظم دست به یک راهپیمایی زدند. در این راهپیمایی که بدون دخالت و حضور مامورین انجام شد، تظاهرکنندگان تا جلو بازار شهر به راهپیمایی خود ادامه دادند و به مرور متفرق شدند. در این اواخر، عده‌ای ناشناس در اراک دست به سرقت‌های گوناگون زده‌اند. دو خانه مجاور به فاصله 24 ساعت و نمایشگاه کفش بلا واقع در خیابان خوانساری اراک، پریشب مورد دستبرد قرار گرفت و سارقین تمام کفش‌ها و اجناس قیمتی نمایشگاه را به سرقت بردند».
در 23 دی ماه نیز اراک شاهد تجمع عظیمی از انقلابیون در مساجد بود. در چنین روزی مردم در مسجد آقا ضیاء‌الدین تجمع کرده و در حالی که هر لحظه به تعدادشان افزوده می‌شد از جمله 600 تن از کارگران کارخانجات آلومینیوم به جمعیت حاضر در مسجد پیوسته، با جمعیتی در حدود 5000 نفر از مسجد خارج شده و با شعارهای ضد حکومتی به سوی مدرسه‌ی عالی علوم اراک حرکت کردند.
کیهان درباره‌ی تجمعات روز 23 دی اراک نوشت:
«صبح امروز کارکنان کارخانه‌ی آلومینیوم سازی اراک که سومین هفته اعتصاب خود را پشت سر گذاشتند، از محل کارخانه در هفت کیلومتری اراک به مدرسه‌ی عالی علوم اجتماع کردند. در این حال ده هزار نفر از مردم اراک نیز در محل این مدرسه حضور یافته بودند. نمایندگان استادان و دانشجویان درباره‌ی مبارزات مردم ایران سخنرانی کردند و یاد و خاطره‌ی شهدای دانشگاه‌های مشهد، پلی تکنیک و تربیت معلم گرامی داشته شد. در پایان این اجتماع کارکنان کارخانه‌ی آلومینیوم سازی اراک در قطعنامه‌ای ضمن اعلام همبستگی خود با مبارزات ملت ایران از مدیریت کارخانه و سازمان گسترش صنایع ایران خواستند بخشی از سهام این کارخانه را که در اختیار آمریکاییان است خریداری کرده به مردم واگذار کنند. امروز هم هزار نفر از مردم در منطقه‌ی خیرآباد( در 24 کیلومتری اراک) اجتماع کردند و یاد شهدای وقایع خونین 11 محرم را گرامی داشتند».
تظاهرات روز 24 دی مردم اراک، با آرامش و بدون خسارت و برخورد جدی دنبال شد. «در همین روز هفت نفر از اعضای انجمن شهر اراک از سمت خود استعفا دادند. آنان علت استعفای خود را همبستگی با نهضت مردم شریف و فرهنگیان مبارز اراک اعلام کردند». نام این هفت تن به نقل از کیهان عبارتند از : محمد حسن حریرفروش، محمدعلی داوودنژاد، غفور مرزبان، دکتر گشتاسبی، حاج حسین نمکی، مهدی چیت ساز و غلامرضا ساری.
کیهان در ادامه نوشت: «در 25 دی اعلام شد که جمعی از نیکوکاران اراک به رهبری روحانیت تعاونی های اسلامی در نقاط مختلف شهر بر پا کرده‌اند و مواد غذایی و سایر مایحتاج مردم را با قیمت ارزان در اختیار آن ها قرار می‌دهند».
دکتر کارگشا از راهپیمایی پزشکان در اواخر دی سال 1357 چنین می‌گوید: «ما راهپیمایی پزشکان را داشتیم که به مدرسه‌ی مرجان رفتیم. من سخنرانی داشتم اواخر دی ماه سال 1357. این راهپیمایی پزشکان بود که از صنف‌های دیگر هم برای همراهی آمدند. اطلاعیه‌ای را که چند روز قبل همه‌ی پزشکان تأیید کرده بودند خواندم. این متن حاوی مطالبی در حمایت از انقلاب بود».
روزنامه اطلاعات در گزارشی که از این راهپیمایی داده است بیان می‌دارد: «پزشکان اراک به عنوان اعتراض به حمله ماموران به بیمارستانها به راهپیمایی در خیابانهای این شهر پرداختند. و با صدور قطعنامه‌ای ضمن اعلام همبستگی با ملت مبارز ایران، یادآور شدند که در روزهای 26 و 27 و 28 دی ماه بیماران را به طور رایگان درمان خواهند نمود».
منبع: انقلاب اسلامی در استان مرکزی (جلد اول)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
