مرکز اسناد انقلاب اسلامی

از تشییع تا چهلم اسدالله علم

علم در تاریخ 25 فروردین 1357 در سن پنجاه و هشت سالگی در گذشت. بر طبق اسناد، خانواده علم در حرم مطهر امام رضا(ع) دارای مقبره خانوادگی هستند که وی نیر در همان محل دفن می‌شود. طبق این سند تاریخ فوت علم 25 فروردین ماه 57 بیان شده است که با توجه به مرگ وی در نیویورک، با دو روز تاخیر یعنی 27 فروردین به خاک سپرده می شود.

بازخوانی دو پیام از دو مرجع تقلید در فروردین 1342

حمله عمال رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه در دوم فروردین 1342 واکنش مراجع و علمای عراق را هم برانگیخت. با گذشت چند روز از حادثه تلگراف مهمي از سوی آیت‌الله العظمی سید محسن حکیم زعیم حوزه نجف خطاب به علمای قم صادر شد كه آنان را دعوت به مهاجرت به عتبات مي‌كرد. نه روز پس از این پیام، امام خمینی در 23 فروردین 1342 در اقدامی قابل تامل پاسخ مشروحی به تلگراف آیت‌الله حکیم داد. ماجرا چه بود؟

سلام عید

«سلام» از مراسمی است که در تاریخ ایران، پادشاهان و امرا یا شاهزادگان برپا می‌شده و درانواع مختلفی معمول بوده است: سلام پادشاهی یا خلافت؛ سلام عید که در عید نوروز، سلام نظامی یا اعیاد مذهبی همچون عید فطر برگزار می ‎شده است.در دوره پهلوی، هر سال در روز عید سعید فطر، مراسم سلامی در کاخ سعدآباد با حضور مقامات لشگری و کشوری برگزار می‌شد و حضور در این مراسم با لباس رسمی اجباری بود.

به روایت عفت شجاع همسر شهید صیاد شیرازی

چیزهایی که مربوط به اداره بود هیچ وقت منزل نمی‌آوردند فقط کارهای اداره را با آن انجام می‌دادند. حتی یک خودکار که مال اداره بود هیچ وقت توی خانه از آن استفاده نمی‌کردند. همانجا در اداره استفاده میکردند همانجا می‌گذاشتند. کیف‌شان برای اداره بود. یا ساعتی که به ایشان میدادند اجازه نمیدادند ما استفاده کنیم.

به مناسبت سالروز شهادت صیاد شیرازی

یکی از مقاطع زندگی شهید صیاد شیرازی در دوران جوانی ارتباط او با انجمن حجتیه بود. اما چرایی و چگونگی ارتباط صیاد شیرازی با حجتیه و پیوستن او و برخی از انجمنی‌ها به جرگه مبارزات انقلابی از جمله مواردی است که در اسناد و خاطرات بدان اشاره شده است.

به بهانه سال­روز درگذشت شیخ عباسعلی اسلامی

در 20 فروردین 1364 شیخ عباسعلی اسلامی، از فعالان سیاسی و فرهنگی دورۀ پهلوی و موسس جامعه تعلیمات اسلامی درگذشت. به این مناسبت نگاهی به زندگی او و نقشش در انتشار اعلامیه وعاظ تهران در اعتراض به لایحۀ انجمن­های ایالتی داشته‌ایم.

واکنش اهالی فرهنگ به شهادت سید مرتضی آوینی

شهادت سید مرتضی آوینی هنرمند برجسته و متعهد انقلاب اسلامی در 20 فروردین 1372 موجی از واکنش‌ها را در میان اهالی فرهنگ و رسانه برانگیخت که روزنامه کیهان برخی از آن‌ها را منتشر کرد. حسین بهزاد در یادداشتی با عنوان «کربلا ما می‌آئیم» از آخرین دیدارش با آوینی گفت. سید مهدی شجاعی واگویه‌هایش را با عنوان «جا مانده بودی تو انگار از کاروان عظیم شهادت» به سطور آورد. مهدی نصیری نیز با «سوز فراق به پایان آمد» حاشیه‌ای به «حضور ملکوتی رهبر انقلاب در مراسم تشییع پیکر پاک سید مرتضی» پرداخت.

به بهانه سالروز قطع روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا به دستور جیمی کارتر

پس از عدم توفیق ایالات متحده در حل بحران تسخیر سفارت امریکا و آزادی گروگان‌ها و حکم تاریخی امام خمینی مبنی بر ادامه این وضعیت تا تعیین تکلیف توسط مجلس بعدی، کارتر دست به اقدامی عجولانه در قطع تمامی روابط دیپلماتیک و اقتصادی و سیاسی میان ایالات متحده و ایران زد. انعکاس این تصمیم در فضای جامعه ایالات متحده باعث بحران تازه‌ای شد. این تشنجات تا حدی بود که در وضعیت اقتصادی آمریکا در بازار سهام و نرخ طلا اثرگذار بود.

راستی آزمایی یک ادعا

اخیراً در فضای مجازی قطعه فیلمی از یکی از سخنرانان مذهبی منتشر شد که در آن ادعا شده؛ امام خمینی در زمانی که در تبعید و خارج از ایران بوده است(یعنی سال 1343 به بعد) به واسطه آقای عراقی(یکی از مبارزین انقلاب) از طیب درخواست می‌کند که سالگرد عزاداری 15 خرداد 1342 از بین نرود. اما اصل داستان از چه قرار است؟

روایتی دیگر از کودتای قطب‌­زاده

در 17 فروردین 1361 صادق قطب‌­زاده، عضو شورای انقلاب، سرپرست رادیو و تلویزیون (بهمن 1357-آذر 1358) و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی (آذر 1358-شهریور 1359) به اتهام طرح کودتا بازداشت و در 24 شهریور ماه اعدام شد. در سال­روز بازداشت او نقش حزب توده در کودتای یاد شده را بررسی کرده‌­ایم.  

در حاشیه روز قدس

خبر ویژه ای از خبرگزاری جمهوری اسلامی وجود دارد که گزارش یکی از حواشی راهپیمایی روز قدس است. در این گزارش آمده است در روز 1372/12/26 عده ای از بانوان نجف آبادی با اجتماع در دفتر امام جمعه شهرستان نجف آباد نسبت به پاره کردن عکس آیت الله منتظری در راهپیمایی روز قدس اعتراض کرده اند. در این گزارش آمده است که بانوان خواستار محکوم کردن علنی این اقدام توسط امام جمعه شهرستان شده اند.

به مناسبت روز قدس

یکی از ابتکارات انقلاب اسلامی، تعیین آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز قدس توسط امام خمینی است. اما در داخل ایران روز قدس از ابعاد دیگری هم قابل توجه است. از سوی دیگر روز قدس باعث می شود که همه جریان های سیاسی برای فلسطین در کنار یک دیگر قرار بگیرند. جریان ها و گروه های سیاسی داخل ایران هرچند در مسائل سیاسی با یکدیگر تفاوت دیدگاه دارند اما برای آرمان فسلطین همگی یک صدا و همراه یک دیگر هستند. این هم­صدایی از گروه های سیاسی مختلف داخل ایران یکی دیگر از ابتکارات امام خمینی است که می توانست با ایده های خود همیشه عامل وحدت در کشور باشد.

هاشمی رفسنجانی پیشنهاد داد، سران نظام موافقت کردند

در میانه جنگ تحمیلی، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، سخنگوی شورای عالی دفاع و رئیس مجلس پیشنهادی را در خطبه‌های نماز جمعه ۱۰ خرداد ۱۳۶۴ مطرح کرد که مورد مشورت و موافقت سران نظام قرار گرفته بود: «من با جناب ریاست‌جمهوری و نخست‌وزیر هم در این قضیه مشورت کردم، آن‌ها هم موافقند که ما برای اینکه هم خودمان را بشناسیم، هم مردممان را بشناسیم، هم دیگران ما را بشناسند، اعلام می‌کنیم آن‌هایی که در سراسر این کشور، زیر این آسمان موافقند که جنگ تا پیروزی و رفع فتنه ادامه پیدا کند، در مراسم ۱۵ خرداد یا روز قدس، یا هر روزی اعلام گردید شرکت کنند و نظرات خودشان را با پلاکاردهایی که با خودشان می‌آورند به دنیا اعلام بکنند.»

به بهانه تلاقی شب های عفو و بخشش با آغاز سال جدید

۲۸ اسفند ۱۳۵۸ امام خمینی در پیامی به رئیس‌جمهور و دادستان کل انقلاب، دستور عفو عمومی به مناسبت سال نو را صادر کردند. این عفو شامل «کلیه قشرهایی که دستشان به خون بیگناهی آغشته نشده و امر به قتل نفوس نکرده و شکنجه‌گر نبوده و امر به شکنجه منتهی به قتل نکرده و از بیت‌المال و اموال مردم سوءاستفاده ننموده، چه نظامی و چه سایر قوای انتظامی و چه ساواکی و چه روحانی‌نمای وابسته و پیوسته به رژیم سابق» بود. آیت‌الله‌العظمی سید عبدالله شیرازی، از مراجع تقلید، در تلگرافی به امام خمینی با استقبال از این فرمان عفو، آن را «موجب خوشوقتی عموم طبقات» دانست.

گزارش ساواک از برنامه سخنرانی آیت‌الله طالقانی در مسجد هدایت

یکی از مهمترین ویژگی یاران اصیل و اصلی امام در دوران مبارزه آن بود که همگی با قرآن، انس بسیار زیادی داشتند و همیشه جلسات وعظ و سخنرانی آنان با محوریت قرآن بوده است. قرآن محوری یاران امام برای مبارزه باعث آن شده بود که منبر و سخنرانی از پایین بودن محتوا رنج نبرد و سخنران و واعظ به مسئولیت سیاسی و اجتماعی زمان خود عمل نماید. این احساس مسئولیت نسبت به جامعه و نه فقط جامعه ایران بلکه نسبت به سایر ملت های مظلوم همانند ملت فلسطین، ناشی ازآموزه های ناب قرآن می باشد.

مراسم "سیزده به در" ارتش

یکی از سنت های جامعه ایرانی رفتن به طبیعت در روز 13 فروردین ماه است. در یکی از سند های موجود در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، برنامه ارتش شاهنشاهی می باشد که در خور خود قابل توجه و خواندنی است.

به بهانه افتتاح مسجد قبا در ماه رمضان

با ورود آیت‌الله مفتح به مسجد قبا، عملاً گرایش و نگاه سیاسی ضدرژیم، تبدیل به بخشی اساسی از فعالیتهای این مسجد شد و به‌تدریج فعالیتهای علمی، فرهنگی و مبارزاتی در این مسجد ادامه یافت. نیروهای مبارز در این مکان گرد هم می‌آمدند تا هم از نظر معنوی و علمی، مقدمات رشد خود را فراهم آورند و هم برنامه‌های مبارزاتی‌شان را قوت بخشند. به این ترتیب، مسجد قبا تبدیل به یکی از مراکز اصلی انقلاب اسلامی در تهران شد.

واعظی که در ماه رمضان نسبت به مسائل روز منبر می رفت

یکی از مهم‌ترین حساسیت‌های رژیم پهلوی، سخنرانی‌های مذهبی در ماه مبارک رمضان بود. سخنرانی‌ها و جلسات مذهبی با دقت رصد و مورد واکاوی قرار می‌گرفتند و چنانچه در این جلسات، موضوعاتی با مباحث سیاسی روز و یا مسائلی همچون مبارزه با ظلم و یا قیام حسین بن علی(ع) مطرح می‌شد، واعظ تحت نظر قرار می‌گرفت و یا در مواردی ممنوع‌المنبر و حتی دستگیر می‌شد. یکی از کسانی که ساواک همواره روی او حساسیت داشت، حاج شیخ علی‌اصغر مروارید واعظ ثابت هیئت انصار الحسین بود.

اللهیار صالح، سیاستمدار دورۀ پهلوی، از رهبران حزب ایران و جبهه ملی ایران در 12 فروردین 1360ش درگذشت. به این مناسبت نگاهی به کارنامه او، بویژه فعالیتهایش در سالهای پایانی حکومت پهلوی و همزمان با فضای باز سیاسی داشته­‌ایم.